dr. Etienne Kuypers

Over Etienne Kuypers

Dr. Etienne L.G.E. Kuypers studeerde wijsbegeerte aan de Universiteit Utrecht en aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de Katholieke Universiteit Leuven. Wijsgerige en historische pedagogiek studeerde hij aan de Universiteit Utrecht en theologie aan de Universiteit voor Theologie en Pastoraat te Heerlen/Nijmegen. Hij promoveerde aan de Universiteit Utrecht bij de vermaarde theoloog/filosoof prof. mag. dr. Edward Schillebeeckx en filosoof/psycholoog prof. dr. Ton Beekman.

Kuypers doceerde wijsbegeerte, pedagogiek en psychologie, was onderzoeksprojectleider aan een schoolbegeleidingsdienst, redacteur bij een aantal tijdschriften en opinieleider bij Mootz.com. Hij is reeds jaren werkzaam als vrij publicist en publiceert boeken, artikelen en columns (in vak- en dagbladen) op wijsgerig, theologisch en pedagogisch/psychologisch terrein. Kuypers schrijft ook over klassieke muziek en jazz.

Als eindredacteur en co-auteur was Kuypers verbonden aan de boekenreeks Rondom Filosofen (Garant, Antwerpen/Apeldoorn).

Hij publiceerde meer dan 325 artikelen, columns en recensies. Kuypers schreef  26 boeken, waaronder:

• Spelen met beelden– Een theoretisch-kritische studie over de zin of onzin van een christelijk-religieus-georiënteerde pedagogie(k) onder auspiciën van S.A. Kierkegaard (Van Gorcum, Assen, 1987).
• Kierkegaard en de twintigste eeuw (Kok Agora, Kampen, 1989).
• Verantwoordelijk handelen- De uitdaging van een nieuwe toekomst (Acco, Leuven/Amersfoort, 1990).
• Wittgenstein(Kok Agora/DNB/Pelckmans, Kampen/Kapellen, 1991).
• Luisterend Denken- Moderne westerse ideeëngeschiedenis (Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 2002).
• Verscheurd paradijs- Wijsgerige en pedagogische verkenningen over een ontwortelde cultuur (Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 2007).
• Wachten op God? – Kritiek van de utopische verbeeldingskracht(Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 2010).
• Stilte en onrust – Fragmenten uit de alledaagsheid, (Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 2014).
• De Pensato – Het gehoorde onhoorbare(Gopher, Amsterdam, 2016).
• Leren luisteren is leren denken – De taak van de ‘nieuwe criticus’ (Climacus, Oostende, 2016).
• Pensieri Musicale – Luisteren en denken in het licht van de eeuwigheid (Climacus, Oostende, 2017).
• Wijsgerige improvisaties – Kritische denkbewegingen met Kierkegaard & Wittgenstein in een tijd van onoverzichtelijkheid (Aspekt, Soesterberg, 2019).
• Rimpelingen in de tijd - Over de geestelijke crisis van de westerse cultuur en onze zoektocht naar zin (Aspekt, Soesterberg, 2022).

Profielschets
_____

Kuypers is gevormd in de existentiefilosofie (S. Kierkegaard, A. Camus, J.-P. Sartre) en in de fenomenologie (M. Heidegger, M. Merleau-Ponty, maar ook de fenomenologisch georienteerde taalfilosofie van L. Wittgenstein). Hij relateert deze inzichten aan een scherpe maatschappijkritiek (J. Habermas, P. Sloterdijk, M. Fisher) en past dit geheel aan inzichten toe op de hedendaagse samenleving.

Kuypers neemt hierbij de alledaagse leefwereld als uitgangspunt en komt tot een tijdsdiagnose waarin onoverzichtelijkheid centraal staat. De hedendaagse mens heeft geen overzicht meer van de werkelijkheid en voelt zich een anonieme schakel in een anoniem systeem. Geen abstracte theorieën, maar concrete beschrijvingen van dagelijkse situaties zijn voor Kuypers noodzakelijk om zijn lezers bij de hand te nemen en uitdagende standpunten over de hedendaagse samenleving te kunnen melden. Zo komt hij tot een cultuurkritiek waarin het gebrek aan een gemeenschappelijk fundament centraal staat. Er zijn nauwelijks nog gedeelde waarheden, normen en waarden. Deze tijdsdiagnose koppelt Kuypers aan therapeutische alternatieven, waarin opvoeding en onderwijs een belangrijke rol spelen om een gedeeld kader aan normen en waarden te kunnen operationaliseren.

De vraag naar zin en zinloosheid, alsook het wel en wee van het geloof in God, de massificatie van de samenleving, de uit de hand gelopen macht van de vrije markteconomie, de dominerende arm van de technologie, de teloorgang van de individuele authenticiteit en de geruisloze conformering aan het maatschappelijke systeem zijn thema's waar Kuypers duidelijke standpunten over heeft.

Over Rimpelingen in de tijd - Over de geestelijke crisis van de westerse cultuur en onze zoektocht naar zin (2022):

Is Europa een tragisch tijdperk binnengetreden en dreigt het individu onder de voet te worden gelopen door structurele machten die zichzelf tot opperhoofd van de poppenkast hebben benoemd?

God is aan de kant gezet en de goden van de markteconomie en de technologie zijn voor Hem in de plaats gesteld. Onze levensstijl van consumeren en produceren, narcisme en hedonisme, heeft ons overspoeld met morele vervlakking, ecologische en economische dilemma’s, pandemieën, migratieproblematiek en botsende wereldbeelden. Het zijn symptomen die de geestelijke aard van de westerse cultuurcrisis blootleggen. Hierin staan een vernietigende gedachteloosheid en een ontaard vrijheidsbegrip centraal, terwijl waarden als verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid en solidariteit zijn weggemoffeld. Het is tijd dat we het neoliberale landschap met al die uitwassen tot staan brengen en een zinoriëntatie ontwikkelen waarin sociaal-ethische en ecologische elementen bescheidenheid in acht nemen en gemeenschap stimuleren.

''In deze rimpelingen haalt Kuypers alles uit de kast. Het is een magnum opus, een grote ontdekkingstocht. Etienne leidt ons met indrukwekkende kennis van zaken en in originele interpretaties van abstracte metafysische landschappen tot hoogstpersoonlijke ontboezemingen. In deze tijden van dreigende ‘vernietsing’, waarin oppervlakkige platitudes de weg tonen, is dit werk een urgent baken. Het beukt onverschrokken tegen de rotsvaste obstakels van deze wereld en tracht barsten te creëren waaruit ware vrijheid kan verschijnen.” - Prof. dr. Dirk De Wachter, Vlaamse psychiater/auteur in zijn Voorwoord.

“Deze teksten zijn uiterst scherpzinnig. Ze zijn briljant en verdienen een Engelstalige uitgave. Ze hebben de accuraatheid van Søren Kierkegaard. Ik heb sommige pagina’s verschillende keren met tranen in mijn ogen gelezen. De manier zoals de auteur beweegt van het concrete naar het abstracte is zo belangrijk. Deze gedachten helpen om de crisis beter te leren begrijpen. Ze zijn zeer verhelderend en leveren een grote bijdrage aan de discussie. Ik had tijd nodig om over alles wat hier wordt geschreven na te denken, maar ik ben zo dankbaar voor deze pagina’s.” – Dr. Siri Hustvedt, Amerikaanse auteur in haar Inleiding.

Over Wachten op God? – Kritiek van de utopische verbeeldingskracht (2010):

“In een wervelend tempo en in een gedreven taal, waarbij hij het niet schuwt zijn brede belezenheid te etaleren, geeft de auteur een indringende beschrijving van de westerse cultuurcrisis.” (Roland Van Bellingen, Tijdschrift voor filosofie.)