prof. dr. mr. Afshin Ellian

Over Afshin Ellian

Prof. dr. mr. Afshin Ellian kwam naar Nederland als uitgenodigde politiek vluchteling. Hij studeerde aan de Universiteit van Tilburg af in drie richtingen: Filosofie, rechtsgeleerdheid (strafrecht) en Volkerenrecht. Sinds 1997 was hij in Tilburg werkzaam als promovendus en in 2003 promoveerde hij over de Waarheids- en Verzoeningscommissie van Zuid-Afrika. Het ging voornamelijk om de politieke transitie naar een nieuw regime en de gevolgen daarvan voor de misdaden die in naam van politiek onder het oude regime waren gepleegd. Tussen 2001 en 2003 doceerde hij strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam. In 2005 werd hij door de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden benoemd als hoogleraar bij de Afdeling Encyclopedie van de Rechtswetenschap.

Naast wetenschappelijke activiteiten neemt Ellian sinds 2001 deel aan het publieke debat. Ellian schreef sindsdien honderden essays en columns over uiteenlopende onderwerpen in nationale en internationale kranten en tijdschriften zoals The Wall Street Journal, Le Monde, de Volkskrant, Trouw en Vrij Nederland. Hij schreef tot 2011 als columnist voor NRC Handelsblad en tot heden is hij blogger op de website van Elsevier en sinds 2014 schrijft hij essays voor het Maandblad Juist.

Afshin Ellian schreef een aantal boeken onder andere Allah weet het niet beter en de Brieven van een Pers. Ook is hij actief als dichter en publiceerde twee dichtbundels, Verrijzenis van Woorden en Mensenherfst.

Hij houdt zich bezig met volgende onderwerpen:

1. De politieke islam en geopolitieke vraagstukken

Afshin Ellian is een van de opinieleiders in het islamdebat. Daarvoor verschijnt hij regelmatig in de media. In verschillende essays en academische teksten tracht hij de aard en functionaliteit van de politieke islam te analyseren. Zijn essay In de geest van Moslims (2014) dat na de opkomst van de Islamitische Staat (de IS) werd gepubliceerd, trok bijzondere aandacht waarin hij de gewelddadige opkomst van de politieke islam vanuit een historisch perspectief beschrijft. Ellian maakt een onderscheid tussen islam, politieke islam en moslims. Dit onderscheid acht hij wezenlijk voor het begrijpen van het conflict in verschillende islamitische landen. Daarbij betrekt hij de geopolitieke vraagstukken rond landen zoals Iran, Saoedi-Arabië en Israël. Regelmatig wordt zijn advies inzake het Midden-Oosten gevraagd door regeringen, bedrijven en internationale media.

2. Islamitisch terrorisme en veiligheidsvraagstukken

Sinds de aanslagen van 9/11 worden de westerse samenleving in toenemende mate geconfronteerd met de terroristische dreiging. Wat zijn de ideologische beweegredenen van de jihadisten? Hoe moeten we de religieuze componenten van de politieke islam begrijpen? Hoever mogen de inlichtingendiensten gaan bij het onschadelijk maken dan wel opsporen van terroristische activiteiten? Daarnaast is er ook nog een hevig debat gaande rond een aantal wezenlijke aspecten van de islam dat door de fundamentalisten als legitimatie voor de mensenrechtenschendingen wordt gebruikt. Het islamdebat en daarin de kritiek op de islam blijkt in toenemende mate een gevaarlijke activiteit te zijn: moord op Theo van Gogh, gewelddadige cartoonsrellen, aanslagen op joodse personen en instellingen en op het tijdschrift Charlie Hebdo in Parijs.

3. Burgerschap, sociale cohesie en vrijheid

Hier gaat het om de vraagstukken die betrekking hebben op de multiculturele samenleving in een geglobaliseerde wereld. Wat bindt de burgers met elkaar in multiculturele en multireligieuze samenleving? Hoe moeten we burgerschap vorm geven in een pluriforme, vrije en democratische samenleving? Tenslotte is de relatie tussen staat en religie vanwege de spanningen rond de islam een urgent vraagstuk dat in verschillende Europese landen wordt bediscussieerd. Vaak gaat de discussie over de westerse verworvenheden zoals de gelijkwaardigheid van man en vrouw, homo en hetero en vrijheid van meningstuiting.

3. Internationale betrekkingen en de gewelddadige conflicten

Door de internationale economische crisis staan verschillende landen onder druk om economische en sociale hervormingen in te voeren. De Europese Unie verkeert door de schuldencrisis in grote problemen en zelfs komt de Europese samenwerking onder druk te staan. Meer Europa, meer macht voor Brussel of juist minder Europa? De economische crisis leidde ook tot opstanden in de Arabische wereld. Het begon in Tunesië en leidde uiteindelijk tot de verwijdering van een aantal presidenten en de dreiging van burgeroorlog in Syrië, Jemen en mogelijkerwijs andere landen. Zouden deze opstanden tot democratie en vrijheid kunnen leiden? Welke gevolgen zouden deze opstanden hebben voor Europa, Amerika en Israël? De situatie in het Midden-Oosten wordt ernstig gecompliceerd door het nucleaire programma van het islamitische Iran. Hoe kan worden voorkomen dat Iran over kernwapens zal beschikken?

4. Botsende grondrechten: vrijheid en gelijkheid

Het proces tegen Kamerlid Geert Wilders is hopelijk het sluitstuk van de discussie over de grenzen van vrijheid van meningsuiting. In naam van gelijkheidsbeginsel en godsdienstvrijheid trachtte men al een aantal jaren om de vrijheid van meningsuiting in te perken. De uitspraak van de rechter heeft voorlopig een einde gemaakt aan deze discussie. Maar feitelijk wordt de vrijheid van meningsuiting door pressiegroepen en ook terroristen nog altijd bedreigd. Hoe essentieel is de vrijheid van meningsuiting voor een democratische rechtsorde? Gelijkheid en vrijheid zijn de fundamenten van een open samenleving. Maar ze zijn ook conflicterende beginselen. Wat zou het precieze evenwicht zijn tussen deze fundamentele beginselen?

5. Klassieke filosofen van de oudheid en de moderne tijd

De filosofie van de antieke tijd is nog steeds een bron van inspiratie voor de moderne denkers. De westerse cultuur onderscheidde zich door een specifieke manier van denken wat men de filosofie noemt. De filosofie heeft zich niet beperkt tot de westerse wereld. In de islamitische wereld hebben de filosofen zoals Alfarabi, Averröes en Avecinna een serieuze bijdrage geleverd aan het filosofische denken in het westen. In onze tijd zien we hoe in allerlei debatten ook de gedachten van klassieke moderne filosofen zoals Spinoza, Thomas Hobbes, Jean Jacques Rousseau, Montesquieu, Nietzsche, Heidegger en Hannah Arendt, worden aangehaald om helderheid te scheppen in een maatschappelijk debat of conflict. Daarbij gaat het om vrede, vrijheid, veiligheid en zingeving.

6. De relatie tussen het private en publieke

Van oudsher werd een strikt onderscheid gemaakt tussen het private (ook weleens als het economische genoemd) en het publieke oftewel de statelijke sfeer. Met de opkomst van de sociale verzorgingsstaat vervaagt dit onderscheid. Op verschillende gebieden willen de overheden zich bemoeien met de private sfeer. Tot hoeverre mag de staat zich bemoeien met het private? En omgekeerd tot hoeverre mag het private zich bemoeien met het publieke? Dat laatste is vaak een bron van ergernis waar het gaat om de particuliere groepen zoals de hooligans die de publieke ruimte overnemen. Ook staat het recht op privacy onder druk. De staat is een reële Big Brother geworden. Hoe kunnen we in dit datatijdperk nog over enige mate van privacy beschikken? Moet de overheid zich niet gaan beperken tot haar primaire taken?

7. Het hedendaagse liberalisme

Sinds Thorbecke is het liberalistische denken een van de principiële stromingen in de Nederlandse politiek. Tegenwoordig noemen velen zich liberaal. De ene groep noemt zich liberaal vanwege libertijnse en economische uitgangspunten, en weer een andere groep noemt zich weleens liberaal omdat ze voor een aantal fundamentele liberale vrijheden zijn. De Amerikaanse filosoof Francis Fukuyama kondigde zelfs het einde van de geschiedenis aan. De val van de Sovjet Unie zou de definitieve overwinning van het liberalisme inhouden. Is dat zo? Hoe moeten we dan al die conflicten en de strijd tegen de liberale wereld interpreteren? Nederland heeft na bijna één eeuw voor de eerste keer een liberale premier. Het liberalisme moet in onze tijd een antwoord weten te formuleren op de vraag hoe de cohesie van een samenleving vorm kan krijgen. Heeft liberalisme een concept voor de maatschappelijke cohesie? Libertijnen verwarren vaak het liberalisme dat in de moderne conservatieve politieke filosofie is gefundeerd, met de chaos van vrijheid-blijheid. Wat zou het liberalisme moeten zijn in de 21e eeuw?