Alle grote veranderingen worden voorafgegaan door chaos. Veranderingen en innovaties verlopen vaak geleidelijk, maar eens in de zoveel tijd verlopen ze razend snel. Deze revolutionaire periodes, zoals de Renaissance en de Industriele Revolutie, werden voorafgegaan door een periode van chaos.  In Florence overleed bijvoorbeeld in zo’n chaotische periode  een derde van de bevolking aan de Pest, terwijl de stad tegelijkertijd een vermaard centrum van innovatie werd.  Daarna begon daar de Renaissance.

De coronapandemie is inmiddels uitgelopen op een chaos. Wie een evenement wil organiseren of door de wereld wil reizen, begeeft zich in een mijnenveld van regeltjes van wat wel en niet kan en mag. En ieder moment kunnen de regeltjes anders zijn als de verkeerslichten van kleur verschieten.

Politici vrezen de tijd dat schoon schip moet worden gemaakt. Ineens worden de echte uitdagingen weer duidelijk: de massa-immigratie, islamitisch terrorisme, energiezekerheid, vergrijzing, onszelf aanpassen aan klimaatverandering, de gigantische schuldenbergen in de hele wereld, de economische en politieke machtsstrijd tussen de VS en China, de enorme ongelijkheid, de op zelfvernietiging van het Westen gerichte crypto-communistische Woke-beweging en Klimaatkerk die dagelijks in de media strooien met ondergangsporno, en de onzekere toekomst van de EU en de euro.

Niet alleen de economie zal structureel veranderen, maar ook het financieel-monetaire stelsel, de politiek, de zorg, het openbaar bestuur en onze leefstijlen. De Verliezers van de Vooruitgang,  die op dit moment zoveel moeite hebben om op de huizenmarkt te komen, zullen in aantallen de babyboomers overstijgen en grote veranderingen bewerkstelligen in de belastingstelsels. Belastingontwijking wordt moeilijker gemaakt, belastingen gaan omhoog, want alle overheden hebben geld nodig. Winstbelastingen gaan omhoog, maar ook die op inkomens, vermogens, nalatenschappen en vastgoed. Er komt een herverdeling aan tussen de generaties. Nu al zijn binnen de G7 en G20 afspraken gemaakt over de totstandkoming van een wereldwijde minimumbelasting op winsten. Dat is pas het begin.

De conjuncturele gevolgen van corona zijn achteraf beperkt gebleven, maar de structurele zullen een nieuw tijdsgewricht inluiden. Welkom in het Tijdperk van Chaos!

Er is plenty energie voor iedereen en die energie kan de komende tijd gewonnen worden op slimmere manieren, waardoor een tijdperk aanbreekt van permanent goedkope energie. Thorium MSR Centrales leveren straks spotgoedkope energie, en ook getijdenenergie en energie uit zeewier en zeegolven komen eraan. Zonne-energie wordt steeds goedkoper, aardwarmte gaat bijdragen aan onze energievoorziening, geothermie wordt belangrijker en ook energie-efficiëntie wordt beter. Goedkope energie zorgt voor het einde van oude verdienmodellen in de energiebranche, maar leidt ook tot het einde van windenergie in de huidige vorm.

We transformeren naar een nieuwe samenleving met andere tijdbestedingen, andere machtsverhoudingen, andere visies op bezit en gezondheid en een andere invulling van het begrip solidariteit. Technologische disrupties dwingen innovatie af. De technologische vooruitgang kent winnaars en verliezers. Adaptievermogen, flexibiliteit, inlevingsvermogen en het vermogen snel samenwerkingen aan te gaan, bepalen voor een belangrijk deel of iemand wel of niet succes heeft. Het omarmen en implementeren van nieuwe technologie en tegelijkertijd vasthouden aan de menselijke maat is daarbij een belangrijke uitdaging, met name in de gezondheidszorg. Veel is nog onduidelijk. Hoe zien ziekenhuis en artsenpraktijk van de toekomst er uit? Die verandering gaat verder dan een instrumentele benadering waarbij de gewenste uitkomst bijvoorbeeld een app is. De impact van de digitale transformatie van de samenleving zal ook in de gezondheidszorg gestalte moeten krijgen, met als richtlijn de zogenoemde Triple Aim.

De Digitale Transformatie breekt nu echt door. Ze wordt door bedrijven strategisch ingezet om hun operationele organisatie efficiënter te maken, om hun waardenpropositie te verbeteren en om klanttevredenheid nog meer centraal te stellen. Slechts 27 procent van de bedrijven heeft een samenhangende digitale strategie. Digitaal Darwinisme wordt echter de norm: ‘verander of verdwijn’. Het moment is bereikt dat alle grote digitale trends hun tipping point hebben bereikt. Social, Mobile, Analytics en Cloud (SMAC) zijn allen volwassen geworden, vloeien in elkaar over en versterken elkaar wederzijds: een nexus of forces. Hieraan worden nu Internet of Things (IoT), Artificial Intelligence (AI) en Virtual Reality (VR) toegevoegd, technologieën die voor nog meer versnelling zorgen. Ze versterken elkaar en vormen een digitale storm die met verwoestend effect over het bedrijfsleven raast. Oude verdienmodellen verdwijnen, nieuwe komen ervoor in de plaats.

Het platteland is zichzelf opnieuw aan het uitvinden en heeft uitzicht op een nieuwe toekomst. Nu al is het platteland in trek bij startende internetondernemers en MKB’ers. Ook jongeren trekken in verschillende Europese landen, vaak uit financiële overwegingen, weer naar demografische krimpgebieden, waar de huizenprijzen en de kosten van levensonderhoud nog te behappen zijn. Op naar rurbanisatie en e-towns dus. In deze lezing worden trends en kansen voor het platteland in kaart gebracht.

No farmers no food. De wereldbevolking groeit met netto 220.000 mensen per dag. Aan de sector Farm & Food de uitdaging om in 2050 zo’n 9 miljard mensen lekker en gezond eten te bieden tegen een redelijke prijs en op een duurzame manier, conform COP21, het Klimaatakkoord van Parijs. De komende 40 jaar is er meer voedsel nodig dan afgelopen 4.000 jaar. Nederlandse boeren produceren zo efficiënt, dat zij een voorbeeld zijn voor de wereld. Tegelijkertijd willen steeds minder jongeren boer worden. Wat is de toekomst van boeren? En hoe ontwikkelt de Farm & Food branche zich, mede in het licht van de huidige digitalisering?

De maatschappij, dat zijn wij burgers samen. En om iedere burger zo goed mogelijk zijn of haar talenten te laten ontplooien, is er behoefte aan een overheid die burgers faciliteert en niet als hindermacht functioneert. In de participatiemaatschappij die nu in ontwikkeling is, zullen groepen van 150 burgers (‘stammen’) steeds meer zelf kunnen organiseren, net als 12.000 jaar geleden, toen we ook nog in stammen leefden. De meeste bestemmingsplannen die we nu kennen, stammen uit vervlogen tijden, terwijl er nu een ware revolutie gaande is, die van de Digitale Transformatie. Feitelijk zouden alle bestemmingsplannen de komende vijf jaar moeten worden vrijgegeven, om vervolgens nieuwe bestemmingsplannen te ontwikkelen.

Money makes the world go around. Dat is en blijft zo. Maar waar in de VS ondernemers al 80 procent lenen buiten banken om, is dat in ons land nog maar 20 procent. Toch gaan we door Bazel-III en straks Bazel-IV toe naar het Amerikaanse systeem van kredietverlening. Fintech is aan een opmars bezig. De blockchaintechnologie zorgt voor de komst van nieuwe munten. In Duitsland kan je je hypotheek al via peer2peer-banking bij elkaar scharrelen. Wat wordt de toekomst van banken, verzekeraars, pensioenfondsen, beleggingsinstellingen en private wealth managers?

Het onderwijs moet kinderen opleiden voor de arbeidsmarkt van morgen. Dat betekent dat volop gebruik moet worden gemaakt van de digitalisering om gepersonaliseerd onderwijs te creëren, geschikt om op maat het talent van ieder kind te ontwikkelen. Tegelijkertijd wordt de menselijke maat belangrijker dan ooit. Alleen een inspirerende docent kan jongeren boeien en passie voor zijn vakgebied bijbrengen. Toekomstbestendig onderwijs herwaardeert geschiedenis. De geschiedenis herhaalt zich immers altijd, alleen de vorm waarop dat gebeurt is anders. Hoe kunnen scholen en leraren zich voorbereiden op deze nieuwe tijd?

De bevolking in veel Europese regio’s krimpt. En steeds meer mensen wonen alleen in de single people society. Alleen wonen wordt duurder, zeker voor senioren, nu de pensioenen gaan krimpen. Woongroepen en meergeneratiewoningen hebben dus de toekomst. Twintigers die zelfstandig woonden, keren terug naar het ouderlijk huis: de kangoeroekinderen. Nu we vaker thuis gaan werken, moet ook de thuiswerkplek Arbo bestendig zijn. Maar we gaan ook anders werken, de portable werkplek komt op. De vervaging van vastgoedfuncties maakt dat eigenlijk alle bestemmingsplannen 5 jaar vrijgegeven moeten worden, om de grote transitie in de samenleving mogelijk te maken. Tegelijkertijd zorgt de lage rente (dat duurt nog wel 40 jaar) ervoor dat beleggen in vastgoed en (landbouw)grond interessanter wordt. (Ver)bouwen verandert door 3d printen, zelf herstellend beton en nog meer nieuws.

Ruim 100 jaar geleden reisden we minder dan 30 kilometer per jaar. Nu minimaal 30.000 km per jaar, exclusief vliegverkeer. 7 En straks 9 miljard mensen die op pad zijn, groeiend toerisme en tegelijkertijd meer virtuele mogelijkheden dan ooit tevoren. Vergaderen via Skype of andere videoconferentie-methoden, virtual reality waardoor je je waant in een andere regio terwijl je gewoon thuis zit. Zelfsturende auto’s en vrachtwagens, drones die je huis meenemen naar je vakantiebestemming, motoren die tevens boot zijn en nog meer recombinaties van mobiliteitsvormen. Maar kunnen we via de hyperloop straks in extreme korte tijd reizen? Komen er nieuwe supersonische vliegtuigen? Wat doet de terreurdreiging met reizen? En de vermenging van bacteriën uit de hele wereld, die zich tegen de mens keren. Maakt dat dat we straks minder reizen?