Kinderen blijven langer jong

De periode van adolescentie loopt volgens sommigen van het moment dat mensen geslachtsrijp zijn tot de gemiddelde leeftijd dat ze kinderen krijgen. Die twee zaken zijn doorheen de tijd geëvolueerd”, zegt Pedro. Geslachtsrijp zijn veel jongeren eerder, “maar we zien dat kinderen langer jong blijven en keuzes uitstellen. Een algemene verlenging van de jeugdperiode? Feit is dat ze gemiddeld langer thuis wonen en later beginnen aan seks, relaties en kinderen. Jongeren zoeken niet meer als ze 14, 15 jaar zijn naar zichzelf en hun plaats in de samenleving, maar doen dat drie à vier jaar later. De verklaring is gissen. We hebben geen teletijdmachine waarmee we kunnen teruggaan in de tijd.” Dit geldt ook niet voor alle jongeren.

“We zien dat de onderlinge verschillen toenemen. Sommigen staan op hun achttiende op eigen benen, andere zijn op hun dertigste nog nestblijvers.” Voor ouders, die zich tegenwoordig vaker dan vroeger bewust met hun kinderen bezighouden, beschermender zijn en zich zorgen maken als hun 15-jarige kind nog niet nadenkt over de toekomst heeft Pedro een tip: ‘Join the club’. “Doordat ouders angstiger zijn krijgen hun kinderen minder beweegruimte. Dat zou een negatieve evolutie kunnen zijn, maar dat is een causale correlatie die ik eigenlijk niet mag maken.”

Volg uw passie is ongeveer het slechtste advies dat je iemand kan geven

De grootste verrassing tijdens het schrijven van hun boek? “Het feit dat pasgeborenen veel meer kunnen dan altijd is aangenomen. Ook qua denken. Een kind van rond vijf maanden kan al bewust het verschil tussen vijf en tien qua hoeveelheid vaststellen. Een baby van vijf dagen ziet al bewust het verschil tussen één en drie. Vroeger was dat niet meetbaar, nu wel. Dat heeft mijn beeld van baby’s veranderd.” In Nederland is commotie ontstaan over het stellen van leerdoelen voor peuters vanaf twee jaar. “Doelen stellen en spelen is geen contradictie. Het gaat over anderhalf uur per week doelgericht werken. Dat valt mee. Kinderen op hun honger laten zitten, zoals wij in Vlaanderen zeggen, is ook erg. Zij willen dingen kunnen. Als zij nieuwsgierig zijn en dingen willen leren en jij zegt: ‘Nee, nu nog niet, want je bent te jong’ is dat jammer.”

Nachtmerrie

“Het boek is onze grootste nachtmerrie geworden”, zegt Pedro De Bruyckere. Hij doelt niet op de inhoud en de conclusies, maar op het traject. “We wilden iets eenvoudigs doen na alle boeken over mythes die leven over onderwijs en jonge mensen. De psychologie heeft de voorbije 11, 12 jaar als wetenschap een enorme replicatiecrisis doorstaan: veel klassieke onderzoeken zijn niet meer reproduceerbaar en soms al opnieuw uitgevoerd. Wanneer je de ambitie hebt een overzicht te maken van alles dat voor ouders, opvoeders en onderwijsmensen in de psychologie nog relevant is, moet elk onderdeel kloppen. Alleen al dat uitzoeken was een titanenwerk.

Jean Piaget bijvoorbeeld, grondlegger van de ontwikkelingspsychologie, heeft beschreven hoe kinderen zich ontwikkelen tot aan het abstract kunnen denken tijdens de adolescentie. Van zijn werk blijft quasi niets over.” De Bruyckere legt uit dat de mogelijkheden om te kijken wat er gebeurt in het brein van kinderen en jongeren veel groter zijn. Lang is niet gepubliceerd over nul-resultaten en mislukte experimenten, alleen over onderzoeken met een positief resultaat. “Dat gaf een vertekend beeld. Nu wordt dat een stukje gecorrigeerd. Ik ben daar blij mee, want dit is wetenschap zoals die hoort te zijn.”

Cliché: de lastige puber

Pedro, Casper en Liese hebben vierenhalf jaar gedaan over hun boek, waarbij ze veel aandacht hebben besteed aan het schrijven in begrijpelijke taal. “Met constant ook de schrik of we iets over het hoofd hebben gezien of een fout gemaakt. We vragen altijd wetenschappers het boek na te kijken en de uitgever laat het anoniem ‘reviewen’. Het is niet geschreven voor wetenschappers, maar we willen wel hun kwaliteitscontrole. Daarnaast is gekeken naar nieuwe, eveneens relevante zaken voor onderwijs en opvoeding, zoals executieve functies die samen de controlekamer in ons hoofd vormen, waardoor we aandacht kunnen geven en plannen. Gedragseconomie, die de voorbije twee decennia Nobelprijzen heeft opgeleverd, komt nog steeds minder aan bod in opvoedings(hand)boeken, dus ook die leemte hebben we geprobeerd op te vullen.”

Niet alle ouders lezen die boeken, maar bij degenen die dat wel en veel doen kan opvoedingsverlegenheid ontstaan. “Denk aan het clichébeeld van de lastige puber, dat dateert uit 1904 en nog constant terugkomt. Het gaat volgens de literatuur echter maar om hooguit één op vijf kinderen. Dat valt mee. Belangrijker is dat wat wij als lastig gedrag zien ook vrij vaak voorkomt voor en na de adolescentie. Tijdens vooral de vroege adolescentieperiode zeggen wij: ‘Dat ligt aan de puberteit’, terwijl er vaak ook andere oorzaken zijn. “Soms is het beter het kind te helpen, in plaats van het vanuit een clichébeeld te parkeren. Als een kind geen lastige puber is, is dat normaal.”

Het is jammer als kinderen nieuwsgierig zijn en dingen willen leren, maar er gezegd wordt dat ze nog te jong zijn

“De samenleving verandert in haar geheel. We leven en werken langer en merken dat de indeling van ons leven wellicht verschuift. Maar nu zijn we van psychologie naar sociologie aan het gaan en ik ga geen boek over ‘alles wat je moet weten over sociologie’ schrijven. We zijn wel begonnen aan een ander nieuw project in het verlengde van ons recente boek, hoewel ik nochtans had gezworen dat ik dat na nu nooit meer zou doen. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan en de vraag komt. Ik heb mezelf zes maanden vakantie gegund qua schrijven, maar de trein staat nu te wachten. Het werk, waarover ik nog niets kan zeggen, kan ook weer jaren duren, maar we gaan het toch aan.”

Pedro voegt eraan toe dat het een fijne gedachte is dat hun boeken wereldwijd verschijnen. “Ik ben de continenten aan het afvinken. Onze boeken moeten nu alleen nog in Oceanië terechtkomen en op beide polen. Een boek over de psychologie van jeugdigen is ook internationaal interessant. Daarom proberen we ervoor te zorgen dat iedereen zich ook herkent in de internationale versie.” Soms is het moeilijk voor hem te controleren of een vertaling klopt. “Op een bepaald moment krijg ik het Chinese manuscript van een eerder boek doorgestuurd met de vraag het na te kijken. Waarop ik in paniek raak en begin met ‘knippen en plakken’ in Google Translate. Dertig minuten later komt er een mailtje van de uitgever. Het is een grap. Chinezen hebben duidelijk gevoel voor humor.”

Ten slotte: “Uit ons onderzoek voor ons psychologieboek komt ook dat de populaire kreet ‘Volg uw passie’ ongeveer het slechtste advies is dat je iemand kan geven. We hebben ontdekt dat mensen die maar één passie hebben minder weerbaar zijn. Iedereen heeft tegenslagen in het leven, die horen erbij. De één wat meer, de ander wat minder. Mensen die slechts één brandende passie hebben en een tegenslag moeten verwerken hebben een grotere kans af te haken dan degenen die gepassioneerd zijn, voor iets gaan en daarnaast ook nog iets anders hebben, als een soort mentale buffer. Dus moet je zeggen: ‘Volg je passie en heb er iets naast’.” Weerbaarheid is nu – door alle crises die we doorstaan hebben – een belangrijk thema in het nadenken over opvoeding. Maar dan is het wel belangrijk dat je dit bijvoorbeeld ook kent.”

Bron: ACADEMY® Magazine 2022-2023