Een verbod op sigarettenfilters: de grote misleiding

Ze zijn, in aantallen, de grootste vorm van zwerfafval wereldwijd en breken niet of nauwelijks af. Ze lekken enorm veel giftige stoffen het milieu in, waaronder teer, arseen, nicotine en pesticiden. Ze zijn een forse kostenpost voor gebiedsbeheerders (zoals gemeenten) en de samenleving. Ze verkleinen de gezondheidsrisico’s voor mensen die roken níet. De vier belangrijkste argumenten, als u het mij vraagt, om de sigarettenfilters zo snel mogelijk in de ban te doen. Zeer vervuilend, en zeer misleidend. Zelfs het papiertje om de plastic filter is oranje gemaakt zodat het op een blaadje lijkt en niet zo opvalt op straat en in het gras.

Daarom besloot ik in 2019 campagne te voeren om de vervuiling door sigarettenfilters aan te pakken. Ik bracht NGO’s, bedrijven en zwerfafvalrapers samen in het Plastic Peuken Collectief. Onze acties, zoals de internationale peukenopruimdag No Butts Day, en lobby leidde tot politiek draagvlak voor een verbod via twee aangenomen moties in de Tweede Kamer. Daarop beloofde Vivianne Heijnen, de toenmalige staatssecretaris, dat ze zich hard ging maken voor een Europees verbod op sigarettenfilters, én indien mogelijk ook een nationaal verbod. Vandaar het eerder genoemde onderzoek – vol verwachting klopt ons hart. Ondertussen heb ik de campagne bij mijn huidige parttime werkgever Fair Resource Foundation naar het internationale podium mogen tillen: No (Plastic) Filter.

Okay, een verbod, maar wat is dan het alternatief, hoor ik u denken? Filterloze sigaretten is ons antwoord: de enige verdedigbare optie. Ze bestaan al, en ze maken roken dus níet schadelijker dan sigaretten met filter. Hoogstens verandert de rookervaring. Waarom niet focussen op bewustwording en gedrag, vraagt u zich wellicht ook af. Dat is ook belangrijk, maar bewustmakingscampagnes rond zwerfafval vanuit overheden en bedrijfsleven zijn nooit écht effectief geweest. De sigarettenfilter is een ‘problematic and avoidable product’, volgens de Verenigde Naties, dus waarom niet direct verbieden?

Ik rookte vroeger ook, en gooide mijn sigarettenfilters jarenlang op straat. Ik ken de verslaving en ik ken het gedrag (de stoerdoenerij, in mijn geval). Ik ken ook het idee dat, ondanks de ongezonde gewoonte, de filter je tenminste nog enigszins beschermde. Als destijds een of andere milieuorganisatie mij had verteld dat filters verboden werden om milieu- en (zelfs) gezondheidsredenen, had ik ze waarschijnlijk uitgelachen. Ik snap het als mensen die roken hetzelfde denken, nu wij campagnevoeren voor een verbod. Het klinkt ook drastisch. Maar feit is dat we allemaal voor de gek worden gehouden, al bijna tachtig jaar lang. Elke verandering roept weerstand op. Tegelijkertijd passen we ons als mensen ook enorm snel aan. Roken in ziekenhuizen? Kun je je niet meer voorstellen. Ik denk dat we ook ooit op het punt komen dat we terugkijken, en denken: hoe hebben we jaarlijks miljarden sigarettenfilters op straat en in het milieu kunnen laten belanden in Nederland.

In mijn lezingen de afgelopen tien jaar heb ik geprobeerd mensen bewust te maken van de groeiende plastic soep (lees: plastic zwerfafval), dat ook in Nederland een enorm probleem is. Enorm onderschat ook, trouwens. Deelnemers aan mijn bedrijfsuitjes en scholenprogramma’s verbazen zich altijd hardop over de hoeveelheid sigarettenfilters in het milieu, ongeacht de locatie. De omvang van het probleem is goed in kaart gebracht, veel oorzaken zijn bekend, de oplossingen zijn duidelijk. U kunt daar zelf aan bijdragen, laagdrempelige tips genoeg. Maar laat u niet wijsmaken dat wij, de burgers, dit probleem zelf gaan oplossen. Money makes the world go round, en die wereld is tegenwoordig bijna volledig van goedkoop plastic gemaakt.

Daarom geloof ik in systeemverandering. Zoals het verbieden van een zinloos, misleidend en vervuilend product waar een alternatief voor bestaat. Tekenen u en uw organisatie onze oproep voor een verbod op sigarettenfilters ook? Dan staan we samen sterk om de Nederlandse overheid het laatste zetje te geven en onze leefomgeving voorgoed te bevrijden van deze toxische vervuiling. Mocht het in Nederland niet mogelijk zijn, dan wel in Europa, of de Verenigde Naties.