This site requires JavaScript to render the code.

Need to know how to enable JavaScript? Go here.

Speakers

‘Zonder mij is er geen wij en dus geen team’

Tijdens zijn professionele zeilcarrière ontdekt Gerd-Jan Poortman dat teamwerk heel erg belangrijk is om uiteindelijk succesvol te kunnen zijn. In de sport én het bedrijfsleven.

Gerd-Jan Poortman

Oceaanzeiler | Volvo Ocean Race

Drie keer is Gerd-Jan Poortman de wereld rondgevaren met de Volvo Ocean Race. Hij is winnaar van diverse Europese en wereldkampioenschappen. Tijdens zijn professionele zeilcarrière ontdekt hij dat teamwerk heel erg belangrijk is om uiteindelijk succesvol te kunnen zijn. In de sport én het bedrijfsleven. In zijn boek ‘We by me – Teamwork begint bij jezelf’ en tijdens lezingen en trainingen gaat Gerd-Jan in op zijn eigen ervaringen en het concept ‘high performing teamwork’ en geeft hij waardevolle adviezen, ook over aspecten als eigenaarschap, talentmanagement, intrinsieke motivatie en nieuw leiderschap. “Succes is de reis, niet de eindbestemming.”

De dag dat hij naar Palma de Mallorca vliegt om daar aan een zeilwedstrijd deel te nemen, spreek ik Gerd-Jan Poortman op het terras van zijn ‘thuishaven’, de Koninklijke Roei- en Zeilvereniging ‘De Maas’ aan de Veerdam in Rotterdam. In de wind, met uitzicht op de Nieuwe Maas. Het gesprek gaat vooral over ‘We by me’: concrete stappen die samen de basis vormen van zijn concept om als sport- of bedrijfsteam succesvol topprestaties neer te kunnen zetten.

Hij vertelt ook welke (positieve) rol zijn dyslexie heeft gespeeld bij het bereiken van zijn doelen. “In 2014-2015 heb ik als lid van Team Brunel mijn tot nu toe laatste Volvo Ocean Race gevaren. Vorige zomer, bij de finish in Den Haag van de vorige race waaraan ik niet heb deelgenomen, speelde ik puur een ambassadeursrol.” Hij is dan schipper van een jeugdteam.Edicola Publishers benadert hem. De uitgeverij wil een boek publiceren over de dames in de Volvo Ocean Race. Dat snapte ik, maar vroeg me gelijk af of zij er blij mee zouden zijn weer in een hokje te worden geduwd. Bovendien was er zoveel meer te vertellen.”

Uiteindelijk is begin dit jaar ‘Het spel met de oceaan’ uitgekomen, waarin Gerd-Jan vertelt over zijn ervaringen. In interviews komen sleutelfiguren bij de prestigieuze Volvo Ocean Race aan het woord. Dat levert een uniek inkijkje op. Van de elf hoofdstukken gaat er één specifiek over de vrouwen in de race, alle andere gaan over zaken als voorbereiding, teamwerk, het leven aan boord, tactiek en navigatie en de gevaren die de zeilers onderweg tegenkomen. 

‘Dyslectische mensen kunnen beter het grote plaatje zien en buiten gebaande paden denken.’ 

Gerd-Jan vertelt tegen de uitgever dat hij hard werkt aan een ‘high performance teamwork’-verhaal, waarover hij veel lezingen geeft. Dat resulteert in zijn tweede boek dit jaar, ‘We by me’ – Teamwork begint bij jezelf. “Het is een onderbouwing van de reis die ik heb gemaakt naar waar ik nu ben, na twintig jaar topsport en vele jaren zeilen in kleine bootjes sinds mijn zevende. Daarin heb ik altijd mijn passie gevonden.” Gerd-Jan Poortman is dyslectisch. Als hij 6 jaar is gaat hij daarom naar een school voor kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden. Aan zijn denkvermogen en intelligentie mankeert niets. Die gebruikt hij bij het zeilen, een ingewikkelde sport waarin het gaat om tactiek, strategie en verantwoordelijkheid. Een absolute denksport, waarvoor je niet hoeft te kunnen lezen en schrijven om te kunnen uitblinken tussen kinderen en jongeren die vaak hoger opgeleide ouders hebben. Dyslectische mensen kunnen beter het grote plaatje zien en buiten gebaande paden denken.” 

’21st Century skills’

Adviesbureau EY heeft in april een stuk gepubliceerd waarin staat dat dyslectici de werknemers van de toekomst kunnen zijn, doordat ze beschikken over zogenoemde ‘21st Century skills’ en daardoor problemen beter aankunnen en oplossen. “Dat is voor mij vanaf het begin absoluut een voordeel in mijn sportcarrière, naast het feit dat ik ook wel een fysieke, sterke gast ben.” Hij komt al snel op het voordek. Er is één groot zeil, maar de bemanning moet de verschillende voorzeilen onder alle condities kunnen wisselen. Fysiek zwaar werk, management en de noodzaak samen te werken komen hier samen.

“Dat managen heb ik door mijn dyslexie ook jong geleerd. Ik moest leren compenseren. Je kunt bepaalde dingen trainen, maar er zit een draadje los in je hersenen en dat blijft zo. Ik oefende elf uur op een dictee en haalde in plaats van een 1 een 3. Daar ben ik mee gestopt. Ik haalde liever een 10 voor begrijpend lezen, dat kon ik wel. Zo haalde ik m’n gemiddelde op.” Lachend: “Geen school wilde mij in eerste instantie aannemen, maar ik heb alles gehaald – mavo, daarna havo 4 en 5 in een jaar . Uiteindelijk ben ik afgestudeerd aan de Solent Universiteit in Engeland met een ‘bachelor honours degree in ‘Maritime Leisure Management’. Net als Marc Lammers zeg ik: maak van een 6 een 10 en excelleer in iets dat je leuk vindt of goed kan.” 

 

Keynotes’ voor bedrijven

Managen bevalt Gerd-Jan zo goed dat hij ermee doorgaat. Sinds 2005 geeft hij ‘keynote’-lezingen met zeilen als metafoor voor het bedrijfsleven. Gerd-Jan 2.0: “Ik heb intussen veel opgestoken van de allereerste coach leiderschap en -teamontwikkeling die Team Brunel heeft begeleid. Dat was tijdens de Volvo Ocean Zeilrace van 2014-2015.Organisatiepsycholoog Anje-Marijcke van Boxtel schrijft later het voorwoord van ‘We by me’. “Ik moest uitzoeken wat ik echt vond om zelf verder te kunnen als coach.

Toen ik tijdens een ‘delivery’ – geen race – als schipper met Team Brunel op de oceaan voer was ik er na vijf minuten nadenken uit: het belangrijkste teamwerkaspect tijdens EK’s en WK’s, pogingen voor het Guinness Book of Records en andere prestaties was ik! Ik deed ertoe en leverde meerwaarde en kon het talent inzetten dat ik wilde. Dat gold overigens niet alleen voor mij, maar voor alle individuele teamleden. De cultuur was dat iedereen het uiterste uit zichzelf en de anderen wilde halen. Dat was puur intrinsieke motivatie.” De naam ‘Wy by me’, wij door mij, komt daar vandaan. “Als ik er niet ben is er ook geen wij. Wanneer iedereen dat gevoel heeft, kun je ergens aan beginnen. Bij goed presterende teams maakt de schipper of de manager/leidinggevende in een bedrijf dat mogelijk. 

De eerste stap in het boek is investeren in ieder individu. We praten vaak over team-, project-, bedrijfsdoelstellingen, maar beseffen te weinig dat teams bestaan uit verschillende personen die ieder hun eigen doelstelling en motivatie hebben. De een zit aan het begin van zijn carrière, de ander aan het einde. Sommigen zijn ambitieus, anderen vinden het prima. Wanneer je dat van elkaar weet kun je samen aan de gang en stappen zetten als het gaat om intrinsieke motivatie. “Talent is niet helemaal onderdeel van het concept. Ik heb er wel ideeën over.

Zestig procent van de Olympische sporters heeft talent, anders nemen ze niet deel aan de Spelen, maar ik durf te beweren dat zij altijd landgenoten hebben die in dezelfde sportdiscipline talentvoller zijn. De enige reden waarom die zich niet kwalificeren en presteren is dat zij de motivatie missen. Talent alleen is onvoldoende. De basis is met elkaar over die motivaties, de doelstellingen, de wijze van communiceren. Daarna creëer je teamkernwaarden en vastzetten in iets tastbaars.

‘Ieder individu heeft zijn eigen motivatie en doelstelling.’ 

Gerd-Jan visualiseert dat met een voorbeeld: “We namen ons voor elkaar als team na de finish in Göteborg, Zweden, op de steiger in de ogen te kijken, elkaars hand te schudden en te zeggen: ‘Ik heb honderd procent van mezelf gegeven tijdens dit project en tegelijk honderd procent uit jou willen halen. Ik respecteer je en hoop in de toekomst weer met je te kunnen zeilen. Voor de race hebben we dat neergezet als ons doel bóven het winnen, maar ook onderweg al toonden we respect naar elkaar als we het moeilijk hadden of er doorheen zaten.” Nadenkend: “Waarden zijn woorden die je vergeet, maar dankzij een goede metafoor of beeldspraak worden ze onderdeel van een cultuur die iedereen veel brengt, zowel in de sport als het bedrijfsleven. Als iedereen elkaar helpt en respecteert kun je dat vast in je zak stoppen en meenemen.” 

‘Play books

In de sport is het redelijk normaal om ‘play books’ te hebben, waarin standaardsituaties stap-voor-stap zijn opgeschreven en uitgewerkt. Iedereen kan volgens Gerd-Jan een wedstrijd zeilen, maar het gaat erom of ze in teamverband extra inspanningen willen en kunnen leveren ten opzichte van de competitie. “Het bedrijfsleven moet, net als in de sport, groeiruimte creëren, zodat alle teamleden de capaciteiten kunnen ontwikkelen om dat waar te maken. Pas dan kunnen ze het ‘high performance’-domein te betreden.

Door de ‘play books’ als leidraad te gebruiken kunnen teamleden basismanoeuvres en -handelingen automatisch en vlekkeloos uitvoeren, waardoor ze kunnen ontspannen en tegelijk anticiperen op de steeds veranderende omgeving. Door simpele dingen extreem goed te doen en poppetjes op de juiste plek te zetten kun je zeer effectief en efficiënt werken.” Gerd-Jan wijst erop dat geen race of bedrijfsproces eender is. De concurrentie kan rare dingen doen of de economie kan tegenwerken. Door basistaken te standaardiseren, de taken goed te verdelen en te weten waar de motivatie ligt, blijft er tijd over om adequaat op uitdagingen te reageren en te groeien. “Soms kom je er achter dat je te weinig kennis hebt van belangrijke zaken. Creëer leerpunten of huur experts in.”

Ballenbak

Een leider/schipper die weet wat hij of zij doet en de taken goed verdeelt en indeelt, kan mensen nog beter motiveren. Da’s echt een wapen. Als iemand zijn hele leven sales heeft gedaan en aangeeft meer marketing te willen doen is het een prima idee dat goed te vinden, bijvoorbeeld in een verhouding 80-20. Dat motiveert die werknemer, ook bij de uitvoering van zijn huidige taak. Dat eigenaarschap maakt dat deze medewerker zich belangrijk en onderdeel van het team voelt, dat daardoor een nog betere basis krijgt.” Zo gaat het nog niet altijd. Er zijn nog zat schippers en leiders die denken dat commanderen de beste manier van leiden is.

Om topprestaties te krijgen is echter nieuw leiderschap nodig, waarbij de leider faciliteert, motiveert en indien nodig richting geeft. Dankzij zijn dyslexie kan Gerd-Jan Poortman goed visualiseren en dat helpt bij het creëren van een leeromgeving. “Stel je een ballenbak voor. Die ballen zijn de talenten die als moleculen op elkaar rammen en omhoog klimmen. Af en toe heeft er één een zetje nodig. Laat ze binnen de kaders waarin ze functioneren kans zichzelf en hun talent te ontwikkelen. Dat gaat veel sneller dan wanneer iemand hen constant vertelt wat te doen. Dat kan ook niemand, een leider is eerder coach dan opdrachtgever.”  

Anje-Marijcke heeft een model van Bruce W. Tuckman geïntroduceerd bij Team Brunel over de gedragsstadia ( ‘Behavourial stages’) in de teamontwikkeling. ‘Forming’ is door haar geschrapt. De teamleden hebben immers al kennisgemaakt. ‘Storming’ is een inventarisatie van mogelijkheden en kijkt naar vertrouwen, talenten en samenwerking. Dit stadium kost energie. “In het ‘play book’ zoeken we dat uit en dan kom je bij ‘performing’ (presteren) en ten slotte ‘norming’, wat gaat over normen en taakverdeling.”

In ‘We by me’ is er uitgebreid aandacht aan dit model, waar ieder team een keer doorheen gaat. Voor het gelijknamige concept heeft Gerd-Jan de cirkel van succes ontwikkeld, die bestaat uit de onderdelen motivatie, bewustwording (bijvoorbeeld dat je van je fouten leert), taakverdeling en op topniveau presteren. “Telkens als je die cirkel doorloopt presteer je beter.” Volgens Gert-Jan pakken ook vooraanstaande bedrijven en alle managementlagen het model en de cirkel goed op. “Het is simpel. Dat geldt ook voor het boek. Door mijn dyslexie ben ik iemand van simpele taal. Dat werkt heel effectief.” 

Genieten

Ten slotte zegt Gerd-Jan: Iedereen denkt dat je op een boot van de omgeving en het weer geniet. Zo werkt het voor mij niet. Ik geniet van het winnen, topprestaties neerzetten, niet per se van de zon of een voorbij zwemmende walvis. Dat zijn mooie zijdingen. Ik geniet als ik de prijs omhoog houd én van een rondje mountainbiken in Zeist door het bos. Dat zie ik niet zoveel, water zie ik dagelijks. Daar ben ik een beetje op uitgekeken. 

Tekst: Jacques Geluk

Gerd-Jan Poortman

Oceaanzeiler | Volvo Ocean Race

Gerd-Jan Poortman is een van de beste zeilers van Nederland. Hij deed drie keer mee aan de zwaarste ...

Offerte opvragen Bekijk het profiel