prof. dr. Vincent Icke

De Nederlandse wetenschapper Christiaan Huygens (1629-1695) heeft binnen de natuurkunde een zeer fundamentele bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de klassieke mechanica. Met veel begrippen uit deze theorie hebben we dagelijks te maken, zoals plaats, tijd, snelheid, versnelling, massa, kracht, energie, impuls en meer. Maar hoe werkt dit stuk natuurkunde en waar is het op gebaseerd? Icke toont de meest fundamentele zaken uit de klassieke mechanica aan de hand van herkenbare en praktische voorbeelden. Hij plaatst deze in een cultuurhistorische context en trekt een lijn door naar de abstracte natuurkunde en naar de toekomst.

De baanbrekende muziek van een eeuw geleden klinkt ons inmiddels vertrouwd in de oren. Romans en gedichten die het publiek schokten in het begin van de twintigste eeuw, behoren nu tot de klassiekers. Hetzelfde geldt niet voor de natuurkunde: nog steeds denken veel mensen dat 'E=mc2' synoniem is voor een van de moeilijkste theorieen van de natuurkunde.

In Niks Relatief maakt Vincent Icke op een verrassend beknopte wijze korte metten met dat idee. Niks relatief is twee boeken tegelijk: het eerste vertelt op een voor iedereen begrijpelijke manier wat Einsteins realtiviteitstheorie precies inhoudt. Niet met vage voorbeelden van onmogelijke tijdmachines, maar een glasheldere uitleg van wat de theorie is. En na lezing daarvan moet iedereen het boek durven om te draaien om te beginnen aan de tweede helft van het boek: het wiskundig bewijs. Iedereen kan het begrijpen. U gelooft dat niet? Er is maar een antwoord mogelijk: lees Niks relatief.

De fundamentele processen in deze microwereld zijn nauwkeurig in beeld gebracht, maar dat helpt weinig. In dit essay, speciaal geschreven voor de WetenWeek, legt natuurkundige Vincent Icke op sprankelende wijze uit hoe krachten werken en waarom ze zo fascinerend zijn.

'Natuurkunde is mijn passie, en in de natuurkunde is Christiaan Huygens mijn held', aldus Vincent Icke. 'Newton was een groter wiskundige, maar greep naar mathematische axioma's in plaats van naar fysische principes. Einstein was een groter fysicus, maar hij hoefde niet meer te ontdekken dat wiskunde in het gareel van de Natuur moet worden gebracht, in plaats van omgekeerd. Galilei, overigens ook een authentieke held, komt er nog het dichtst bij, maar hij besteedde te veel tijd aan het onderschoffelen van zijn tegenstanders met kwaadsappige schotschriften.

Huygens deed zowat alles en publiceerde bijna niets. Te zijner eer en nagedachtenis vertel ik over zijn waarnemingen: het maken van instrumenten en het slijpen van telescooplenzen, de nachten turend naar nevels en planeten. Over zijn verbintenissen met de kunst, of althans de kunst toegepast in dienst van de verklaring. Over Huygens als grondlegger van de klassieke mechanica, de eerste echte relativiteitstheorie ter wereld, en zodoende een groot bouwmeester van de moderne natuurkunde. Tenslotte over de fysica van vandaag, Huygens' erfenis.'

Het woord 'wetenschap' is misleidend, want wetenschap gaat nauwelijks over weten. Het gaat eigenlijk over onderzoeken. Een echte onderzoeker wordt gedreven door een vurig verlangen echt ergens achter te komen, en wordt in bedwang gehouden door de tucht van de natuur en de logica. Wie moed en toewijding heeft, kan alles onderzoeken: kikkers en quasars, witte wieven en zwarte gaten. Wie wetenschap uitlegt, krijgt te horen: dat kan ik me niet voorstellen. Begrijpelijk, want de fundamentele verschijnselen in onze natuur kun je niet horen, zien, voelen, proeven of ruiken, tenzij je buitengewoon opmerkzaam ben - kortom, tenzij je het zesde zintuig van de onderzoeker hebt. Gelukkig heeft bijna iedereen dat. Helaas leren weinigen het te gebruiken.

This work gives an elementary introduction to the spectacular interplay between the three great themes of contemporary physics: quantum behaviour, relativity and symmetry. In clear, non-technical language, though without over-simplification, it explores the interaction between force and matter.

In wetenschap inmiddels gepokt en gemazeld, in popularisatie van die wetenschap bekend en geroemd. Als kunstenaar ook, voor een kleiner publiek. Daar moet maar eens verandering in komen. Dus ter gelegenheid van een overzichtstentoonstelling in het Museum Jan van der Togt in Amstelveen nu ook een boek over zijn onderzoek en ontwikkeling in de beeldende kunst.

Veel plaatsjes, maar natuurlijk ook weer praats. Zoals een medestudent op de Gerrit Rietsveld Acedemie eens zei: '' Stel een vraag aan Vincent over zijn werk, en je krijgt er direct college over.''

Prof. dr. Ruud Lapré en Hans den Hartog Jager leverden belangrijke bijdragen. Erkentelijk zijn we ook voor de grepen uit het hart van de eigenaren van 'echte Ickes'.