Van handjes zoeken naar betekenis creëren: hoe AI de arbeidsmarkt menselijker maakt

Slim, dom of wijs?

Als het over AI gaat, is het goed om te beseffen dat technologie slim kan zijn zonder wijs te zijn. De Prometheus-mythe leert ons dat: vuur geven aan de mensheid zonder de wijsheid erbij kan leiden tot vernietiging in plaats van vooruitgang. AI is geen uitzondering.
Dus laten we de vraag anders stellen. Vijf keer anders, om precies te zijn.

Antwoord 2: Vervang mensen door robots

Laat AI je personeel worden. Klinkt gek? Het gebeurt nu al. Ik was in een fabriek waar mensen alleen nog robots van olie voorzien. Er zijn robots die appels plukken, muren metselen, zelfs animaties maken van overledenen die blijven praten en reageren. Bij internationale voetbalwedstrijden zie je in elk land andere reclame op dezelfde reclameborden – live gegenereerd.

Dit is geen toekomstmuziek. Dit is nu, as we speak.

Maar hier ligt meteen een cruciale vraag: dient AI de bio-robot of dient AI de mens? Het alignment-probleem heet dat in de AI-wereld. En als jij personeel zoekt – zoek je dan bio-robots die zo efficiënt mogelijk werken voor zo min mogelijk geld? Of zie je dat er in de context van werk veel meer gebeurt?

Antwoord 3: Maak je bedrijf aantrekkelijker

Werk betekent voor mensen meer dan hun tijd en handen inruilen voor euro’s. Dus waarom gebruik je ChatGPT of Gemini niet om in gesprek te gaan over hoe jij als werkgever aantrekkelijker kunt worden? Welke behoeften hebben jouw (potentiële) medewerkers – behalve salaris?
Start een creatief proces met AI om écht te begrijpen wat mensen drijft.

Antwoord 4: Verander je business

Een simpele vraag: als je je personeel twee keer zoveel zou betalen, zou je dan nog lang moeten zoeken naar mensen?
AI maakt efficiëntieslagen mogelijk. Maar wat doen we met die ruimte? Yuval Harari wijst op de landbouwrevolutie: we hadden eindelijk machines, maar gebruikten die alleen om de vraag te laten groeien, waardoor we harder moesten werken dan ooit. Super dom.
Hoe kun je je business veranderen als menselijkheid een leidende waarde wordt?

Voorbeeld 1: Selco verkoopt plastic stofschermen. Iedereen heeft chatbots op hun website. Zij niet. Express niet. “Je kunt ons gewoon bellen. Vinden we eigenlijk wel leuk.” Kost tijd, maar levert alleen maar op.
Voorbeeld 2: In het onderwijs hoeven docenten straks misschien minder les te geven. Ontslaan we ze dan? Of verzinnen we iets wijzers? Eén hogeschool gebruikt de vrijkomende tijd voor samenwerking met andere hogescholen – niet concurreren, maar kennisontwikkeling versnellen door meer ontmoetingen tussen practoraten en leerstoelen. In een wereld met AI hoeft een verdienmodel niet langer te hangen op lage lonen. De menselijke factor krijgt juist meer waarde.

Antwoord 5: Denk vanuit de betekenis-economie

En dat brengt ons bij het meest verstrekkende antwoord. AI stimuleert ons om met een bredere blik naar mensen te kijken. Die ontwikkeling loopt parallel aan de verschuiving naar een nieuwe economie.

De neoklassieke economie kent drie heilige waarden: nutsmaximalisatie, winstmaximalisatie en oneindige groei. Alles wat daar niet in past – empathie, ecosystemen, zingeving – wordt als ‘externaliteit’ buiten de deur gezet.

In de nieuwe economie gaat het om vier W’s: Welvaart (economische groei), Welzijn (sociale verbindingen), Welbevinden (mentale en fysieke gezondheid) en Wel-leven (ecologie – de gezonde planeet die de voorwaarde is voor alles).

Als we AI gebruiken als positieve factor in deze beweging, worden ‘personeel’ en ‘werk’ echt iets anders. Dan wordt de vraag “Hoe vind je personeel met behulp van AI?” een vraag uit de oude wereld.

De betere vraag is: “Hoe zorgen we dat onze mensen – dankzij AI – hun betekenis verveelvoudigen?” Of simpeler: “Hoe maak ik mijn mensen waardevoller met AI?”

De trein is vertrokken

Ik schreef een boek: Hoe AI ons menselijker maakt. En ik schreef het mét AI. Zonder AI had ik het niet gedaan – te groot, te dik, te veel. Maar met AI werd het haalbaar. En daarmee ging er een balletje rollen. Verkopen, gesprekken, inspiratie, opdrachten, keynotes. Straks komt er een tentoonstelling in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag waar mensen door die vragen heen kunnen lopen. Niet omdat AI het voor me schreef, maar omdat AI me de ruimte gaf om het te maken. Het denkwerk kwam van mij, AI was mijn gereedschap.

En jullie? Jullie hebben handjes nodig, dat weet ik. Maar de vraag is: voor wát? En waar kunnen jullie mensen – met AI als gereedschap – opeens veel meer bereiken? Prometheus hangt al aan de rots. De goden zeggen dat we er niet klaar voor zijn. Maar de realiteit is gaande. Laten we samen zorgen dat we op de goede plek uitkomen.