Strandbeesten

Hoe ben je op het idee gekomen van de strandbeesten?

Van 1986 tot 2008 schreef ik stukjes in de Volkskrant over zaken die mij bezighielden. Vaak waren dat technische ideetjes, fantasieën of filosofietjes. Dat een van de columns uiteindelijk de rest van mijn leven zou bepalen, kon ik toen nog niet vermoeden. De strandbeesten begonnen als een stukje in de krant in 1990. Het ging over windaangedreven geraamtes die zand zouden moeten opwerpen om de duinen op te hogen tegen de stijging van de zeespiegel. Na het verschijnen van het stukje gebeurde er een half jaar niets.

Toen, op een zomerse dag in september, ben ik naar de Gamma gegaan om wat van die buisjes te kopen. Ik heb er wat mee zitten spelen. Je bleek er van alles mee te kunnen doen. Diezelfde dag besloot ik een jaar van mijn leven te geven aan de buisjes. En dat is volkomen uit de hand gelopen.

Sinds die tijd er een evolutieproces opgang gekomen waarbij de beesten steeds beter de gevaren van het strand (stormen, zand en het water) aankonden. Tijdens het werk meende ik inzichten op te doen die betrekking hadden op de evolutie en de wortels van het bestaan. Daar heb ik later dikke boeken over geschreven. De beesten gingen ook steeds meer elementen van echte levensvormen bevatten: zenuwcellen, spieren en een soort hersenen. Allemaal gebaseerd op maar één materiaal: elektriciteitsbuis.

Later kwamen daar PET-flessen bij. Het bleek mogelijk om de windenergie middels perslucht op te slaan in PET-flessen. De evolutie gaat nog steeds voort. Tegen het eind van leven hoop ik deze beesten als autonome wezens achter te laten.

Hoe verloopt het scheppingsproces van je nieuwe natuur?

Ik kan ’s morgens opstaan met een geniaal idee. Dan ga ik naar het strand en probeer ik dat idee te realiseren. Dat is het handige van die buisjes: je kunt in een paar uur een constructie bouwen. Maar wat blijkt dan? Die buisjes protesteren altijd. Ze lijken iets anders te willen. Het idee blijkt dan iets minder geniaal dan in de vroege ochtend. De volgende dag sta ik weer op met een fantastisch idee, maar dat is gebaseerd op de ervaringen met de buisjes van de dag ervoor. De buizen dicteren me als het ware wat ik moet doen.

De echte evolutie is uitsluitend gebaseerd op één materiaal: eiwit

Het pad dat ik bewandel, wordt daardoor erg kronkelig en onvoorspelbaar. De wendingen worden niet door mij bepaald maar door de buisjes. Aan het eind van de rit, als het beest af is, ben ik zelf verbaasd hoe mooi het beest is geworden. Terwijl ik niet geprobeerd heb mooie beesten te maken. Je zou mijn werk kunnen zien als een voortdurende dialoog tussen de buisjes en mij. De buisjes adviseren mij. Mensen prijzen mij om de schoonheid van de beesten, maar uiteindelijk is dat te danken aan de buisjes. Ik heb alleen hun wil gevolgd. Hun ideeën zijn zoveel beter dan die van mij.

Ik denk dat het in de echte evolutie ook zo werkt. Beesten zijn mooi. Als je een paard of een hond ziet rennen, dan is dat mooi. Het is moeilijk een lelijk beest te noemen. Ja, een spin misschien. Toch kan ik gefascineerd een spin begluren. Beetje eng, maar toch leuk om naar te kijken. Je ziet aan de vorm en de beweging dat daar miljoenen jaren van ’trial-and-error’ aan voorafgegaan zijn. Toch ziet het er niet naar uit dat er een god is geweest die mooie beesten voor ons gemaakt heeft. Waarom zou hij? Nee, het is vanzelf zo gekomen. Het eiwit heeft zijn werk gedaan. De onvoorspelbare avonturen van het zichzelf reproducerende eiwit hebben het beest gevormd tot het perfect aangepast was aan de omgeving. En dat prikkelt kennelijk ons oog.

Waarom beperk je jezelf tot maar één materiaal: elektriciteitsbuis!

Nou ik ben niet de enige die zich beperkt in de keuze van zijn materialen. De echte evolutie is uitsluitend gebaseerd op één materiaal: eiwit. Met eiwit kun je huid, ogen en longblaasjes tot stand brengen.

Je zou zeggen dat de beperking je ook beperkt in het aantal mogelijkheden. Maar ik heb gemerkt dat het juist andersom werkt. De beperking dwingt je tot het zoeken naar oplossingen die niet voor de hand liggen. Je volgt dan niet je hersenen maar het materiaal. We denken wel dat we bijzondere hersenen hebben (en natuurlijk hebben we die ook), maar ze vertonen beschamend veel overeenkomst. Alles wat wij bedenken, kan in principe ook door een ander worden bedacht. Nee, zoals uit de evolutie bekend is, ontstaan echte ideeën door het toeval. Het is dan meer een ontstaansproces en niet zozeer een bedenksel dat gematerialiseerd wordt.

Bron: ACADEMY® Magazine 2022-2023