Rethink plastic in food!

Het is pas sinds de jaren vijftig dat de plastic zakken in ons leven verschenen. Mijn moeder herinnert zich dat mijn oma wild enthousiast was toen ze de eerste exemplaren aanschafte. Wat een geweldige uitvinding, nu bleef het brood veel langer vers! Zuinig op deze nieuwe aanwinst werden de zakjes na schooltijd schoon gewassen en te drogen gehangen op de waslijn om ze vele malen her te gebruiken.

Van wondermateriaal tot monster

Plastic is een wondermateriaal. Het is een geweldige barrière tegen gassen en vloeistoffen, is transparant, ongelofelijk sterk in verhouding tot z’n gewicht en enorm vormbaar. Plastic heeft ons veel gebracht. Het heeft de planeet verovert in een extreem korte tijd. En dat succes keert zich nu tegen ons. Want ja, éénmaal gebruikt wordt het al snel weggegooid en afgedankt. Komt het in onze rivieren terecht en stroomt het overgrote deel de oceanen in om een ingrediënt te worden van de gigantische plastic soep. Het valt ook nog eens uiteen in micro- en nanodeeltjes, waar we de gevolgen voor onze gezondheid nog niet van kennen. Kortom het wondermateriaal is een monster geworden. Steeds meer mensen en bedrijven pakken het degen op om deze nieuwe aartsvijand te bevechten. We zijn voorbij het tipping point, de weerstand tegen plastic groeit elke dag.

Minder plastic als startpunt van innovatie

In mijn dagelijkse praktijk als food designer en innovator, zie ik dat het plastic- en verpakkingsaspect in innovaties steeds meer op de voorgrond treedt. Want met de jaren is er inderdaad een innige verstrengeling tussen eten, drinken en plastic ontstaan. Was het verpakkingsmateriaal tot voor kort iets, wat aan het einde als technisch detail in ogenschouw werd genomen. Vandaag staat de wens tot minder/geen/beter plastic hoog op de wensen- of eisenlijs bij het begin van een food innovatietraject. Daarmee is verpakken tegenwoordig niet alleen de verantwoordelijkheid van een verpakkingstechnoloog, maar raakt dit net zo goed het werk van marketeer tot productieleider en van logistiek medewerker tot directie.

Rethink plastic in food!

Maar hoe tot een oplossing te komen? Helaas is dit een complex vraagstuk waar niet één simpel antwoord op te geven is. Daarom hebben wij als Food by Design een inspirerende presentatie en workshop ‘rethink plastic in food’ ontwikkeld in samenwerking packaging bureau Snow Donuts. Een optimistisch en creatief verhaal dat niet alleen een technisch perspectief biedt, maar ook vanuit de psychologie, filosofie, wetenschap, commercie en smaakbeleving deze transitie aanzwengelt. Middels een workshop wordt vervolgens een plastic en verpakkingsvisie ontwikkeld om daarna tot concrete verpakkingsontwerpen te komen.

Om tot oplossingen te komen is het enerzijds van belang om te weten wat speelt, en anderzijds een visie te ontwikkelen die past bij jouw bedrijf en jouw soort producten. Die koppeling maken is essentieel om tot zinvolle vernieuwing te komen. Duurzame verpakkingen bestaan niet op zichzelf. Ze vormen één geheel met het eten wat erin zit. Daarom vraagt het om een holistische kijk op het eten en de verpakking samen, hoe het is ontstaan, gemaakt, gedistribueerd en vervolgens door de consument gebruikt en afgedankt wordt.

Plastic als visvoer

Over de hele wereld spannen steeds meer mensen zich in nieuwe plastics en materialen te ontdekken. Van kunststoffen die gemaakt worden van garnalenschillen, algen en zeewieren tot bacteriën die organisch afval omzetten tot PHA. Het Amerikaanse bedrijf Fullcycle bioplastics opgericht door twee surfers, heeft bijvoorbeeld als missie om een volledig afbreekbare plastic te maken dat bij wijze van spreken als visvoer kan fungeren als het in de oceanen terecht komt. Realiserend dat plastics pas zo kort bestaan is het mijn overtuiging dat de mensheid vast nieuwe soorten gaat ontdekken die beter af te breken zullen zijn. Maar dat zal niet morgen gebeuren, dat kan best nog enkele decennia duren. In de tussentijd kunnen we het ons niet veroorloven om stil te zitten.

Nieuwe perforatie en weeftechnieken

Eén van de grote voordelen van plastic is transparantie. Zeker in food essentieel. Want mensen willen altijd kunnen beoordelen of de tomaten wel blozend rood zijn en de bloemkool geen schimmel heeft. Wanneer er wordt overgeschakeld op een ander materiaal zoals karton of katoen, zal er een oplossing voor die transparantie gevonden moeten worden, daarom zijn bijvoorbeeld perforaties middels laser cutting en weeftechnieken erg interessant. Hoe kun je middels gaten zoveel mogelijk zicht op het product verschaffen, maar tegelijkertijd voldoende stevigheid en bescherming bieden?

Allemaal dezelfde potten

Veel bedrijven zetten in op hergebruik. Zo is onlangs Loop gestart. Een online platform dat producten van bekende merken verkoopt in uniforme blikken met statiegeld. Een interessant initiatief wat mijns inziens nog meer potentie heeft als het zich via de gewone supermarkt zou voltrekken. Waarom breiden we het statiegeldsysteem op drankflessen niet uit naar andere categorieën? Wat zou er gebeuren als we bijvoorbeeld alle potten van ijs, pindakaas tot mayonaise zouden uniformeren en er statiegeld op zouden heffen? We zullen over onze merk-ego’s heen moeten stappen en met grafisch design onderscheid kunnen aanbrengen. Dat zijn oplossingen die je niet als food professional of bedrijf in je eentje kan bewerkstelligen. Dat doet ons beseffen dat verpakkingsinnovatie ook steeds vaker systeem-innovatie is. Het gaat over de grenzen en verantwoordelijkheden van individuen en individuele bedrijven heen.

Vergeten verpakkingen

Bij de visie-ontwikkeling is een interessante denkoefening om terug te schakelen naar de jaren vijftig. Hoe hadden we ons voedsel- en verpakkingensysteem ingericht als we van tevoren hadden geweten dat de plastic soep zou ontstaan? Waarschijnlijk hadden we hele andere keuzes gemaakt. Als ontwerper denk ik altijd toekomstgericht. Toch denk ik dat er hele leuke oplossingen uit het verleden terug te halen zijn. Vroeger werd roomboter bijvoorbeeld verpakt in de grote bladeren van Groot Hoefblad. Daar bleef de boter maanden in vers en kon het meegenomen worden op lange scheepsreizen. Zagen we enkele jaren een food trend van vergeten groenten, misschien moeten we nu wel op zoek gaan naar vergeten verpakkingen. Natuurlijk wel met een hedendaagse twist om ze in deze tijd toepasbaar te maken.

Over branches heen kijken

Maar ook in de mode zijn interessante ontwikkelingen gaande. Zo is het hippe kledingmerk EcoAlf in hoog tempo meer en meer fans aan het krijgen omdat zij kleding maken van oceaan plastic. In hun winkels projecteren zij psychedelische beelden van heen en weer wiegende plasticzakken in het water. Zij tonen de deplorabele staat van onze oceanen en vertellen daarna heel feitelijk dat zij 70 miljoen drinkflessen 60 ton visnetten hebben verwerkt tot de stoffen voor hun kledingmerk. Op een van de t-shirts die zij verkopen staat groots ‘Trash is the good news’. Zij weten het te verwoorden tot een ware fashion statement. Enerzijds doet EcoAlf goed, maar anderzijds vertellen zij daar duidelijk over en versterken zij hun merk ermee. Zij schetsen het probleem en vertellen hoe zij aan een oplossing bijdragen door heel concreet te laten zien welke acties zij ondernemen om het doel te bereiken. Daar kunnen de food bedrijven zich door laten inspireren want dit speelt vaak nog geen rol in hun merkverhalen.

“Mijn oma was zo gek nog niet”

Plastic, het nieuwe goud

Cruciaal is dat we plastic niet als waardeloos zien. Het is én blijft een wondermateriaal dat we misschien wel moeten gaan herwaarderen. Als we het zouden behandelen als goud, zou niemand het in zijn hoofd halen het na éénmalig gebruik weg te gooien. Mijn oma was zo gek nog niet. Misschien moeten we allemaal weer net zo zuinig en zorgvuldig met plastic omgaan als dat zij deed. Dan kunnen we nog vele jaren ons voordeel doen van de ongekende veelzijdigheid van dit wondermateriaal én tegelijkertijd het plastic monster verslaan!

In onze ontwerppraktijk staat ‘design thinking’ bovenaan als het gaat om het vinden van oplossingen voor complexe problemen. Hierbij is het essentieel om interdisciplinair en met een optimistische mindset te werken. Daarnaast is schetsen en prototypen in een vroeg stadium een belangrijke succesfactor. Die ingrediënten hebben we allemaal in onze lezing en workshop verwerkt. Zodat de luisteraar over grenzen heen geïnspireerd raakt, maar anderzijds ook concreet aan de slag kan gaan om oplossingen te realiseren die binnenkort op het schap kunnen staan.