Sally Moore en de semiautonome sociale velden

Ik ken de dame niet maar ze heeft me behoorlijk geraakt in mijn studententijd. De lezer hoeft niet te schrikken. Dit is geen tragisch liefdesverhaal uit het einde van de vorige eeuw.

Sally Moore was tentamenstof. Een naam die verbonden is aan een door haar geïntroduceerd begrip: het semi-autonome sociale veld. Onder dit begrip schuilt een juridischsociologische zienswijze. Hierin kijk je naar groepen mensen die dezelfde gedragsnormen hebben. Bijvoorbeeld artsen, bankiers of corpsleden. Deze groepen hebben hun eigen gewoonten. Ze kunnen regels voortbrengen en hebben middelen om gehoorzaamheid af te dwingen of te bevorderen. Wetgeving die beoogt daarin veranderingen aan te brengen zal terdege rekening moeten houden met deze sociale context.

De groepen van Moore zijn semi-autonoom. Ze kunnen niet zonder bemoeienis van buitenaf handelen. Dat schuurt nogal eens. Zo bleek het bijvoorbeeld lastig om de naleving van euthanasiewetgeving bij artsen af te dwingen. Volgens hoogleraar Griffiths destijds was de medische wereld het meest weerbarstige semi-autonome sociale veld ooit. Ik vraag me af hoe hij nu tegen de bancaire wereld of het studentencorps in Groningen aankijkt.

Als architect en moderator van bijeenkomsten kijk ik vaak door de bril van Moore. Mijn opdrachtgevers vertegenwoordigen dan semi-autonome sociale velden. Zij hebben een eigen taal en cultuur, eigen regels en werkelijkheden. De mores waarvan ik me goed rekenschap moet geven.

Het doel van opdrachtgevers is om verandering in een groep te bewerkstelligen. De koers van de tanker, zo heet het dan, moet verlegd worden. Ze willen urgentie, draagvlak of kennisoverdracht realiseren. Dit zijn veranderingen die, net als bij de interventies van de wetgever, van buitenaf komen en waarbij de voorgestelde marsroute niet zelden buiten de comfortzone van de groep ligt.

Daar waar de wetgever formele macht heeft om gedragingen af te dwingen kan de opdrachtgever alleen werken met informele macht en kennis van de sociale structuur. Vanuit deze basis moet hij inzetten op het overtuigen en het verleiden van de (doel) groep. Precies op dat vertrekpunt acteren de architect en de moderator van bijeenkomsten. Dit inzicht mag aan Sally worden toegeschreven. Maar daar houdt haar rol niet op. Wie eenmaal door haar bril kijkt ziet overal semi-autonome sociale velden en begrijpt iets beter waarom ze elkaar vaak niet verstaan. Ingekeerdheid, onbekende of tegenstrijdige mores, niet buiten de comfortzone willen treden, tal van oorzaken worden scherper zichtbaar.

Wat eveneens zichtbaar wordt is datgene waaraan ik het meeste plezier beleef: de ontmoetingen met nieuwe semi-autonome sociale velden. Daarvoor hoef je geen verre reizen te maken of moderator te zijn. Dichtbij zijn zoveel interessante mensen, verenigingen, genootschappen, belangengroepen, studies, sportclubs en partijen, dat een leven te kort is. Ik kan enkel hopen dat ik de goede keuzes zal maken en ook uw wereld eens ontmoet.

Een ontmoeting die wel een verre reis zou vergen is er een met Sally Moore. Het leek me gepast om de naam maar eens te googelen. Wat naar voren komt verbaast niet. Iemand die je door het papier heen kan raken moet uitzonderlijk zijn.

Sally Falk Moore studeerde rechten aan Columbia, werkte op Wall Street en was advocaat bij het Tribunaal in Neurenberg. Ze deed veldwerk in Tanzania, promoveerde in de antropologie en was onder meer verbonden aan Yale en Harvard. In 2010 werd ze benoemd tot ‘Affiliated Professor’ bij de Harvard Law School. Op foto’s en in een interview zie ik een sprankelende dame in New York. Ik kan me voorstellen dat als we samen op Columbia hadden gelopen ik een poging gewaagd zou hebben. Maar we schelen bijna een halve eeuw. Ze is van 1924. En gelukkig maar. Grote kans dat dit dan toch een tragisch liefdesverhaal uit de vorige eeuw was geworden.