`Ik heb gewoon iets met auto’s’

Jan Peter Balkenende is zijn leven lang al gek op auto’s en autosport. Als 13-jarige jongen, geïnteresseerd in auto’s en autodesign, wil hij weten waarin Duitse, Franse en Italiaanse auto’s zich van elkaar onderscheiden. Hij volgt veranderingen in de industrie en de technologie, geniet van de dynamiek en merkt op dat het accent voor de oliecrisis van 1973 erg ligt op veiligheid en erna op zuinigheid. Met zijn ouders en twee broers bezoekt hij de AutoRAI, zelf gaat hij langs bij autodealers in Goes, waar hij op school zit. Hij raakt bevriend met Jan Lammers, die net als Max Verstappen nu, tot de verbeelding spreekt. “Het is leuk dat de belangstelling van vroeger altijd is gebleven en ik daarvan goed heb mogen profiteren.”

De RAI heeft mij, nadat mijn premierschap erop zat, het Gouden Wiel toegekend. Ze beschouwden mij als de meest gepassioneerde autoliefhebber van Nederland die het Catshuis ooit heeft gekend. Ik heb altijd veel plezier aan auto’s en de autosport beleefd, maar mijn belangstelling gaat veel dieper. Ik ben zeer geïnteresseerd in de betekenis van automobiliteit en de economische kansen die daaruit voortkomen. In de automobielindustrie komt veel samen. De sector biedt werkgelegenheid aan ruim 120.000 personen, verdeeld over de maak- en de service industrie en indirect ook aan toeleverende bedrijfstakken. De metaalsector behaalt jaarlijks een omzet van 2,3 miljard euro door leveringen aan autofabrikanten. Duurzaamheid en het gebruik en de ontwikkeling van nieuwe materialen zijn twee andere aspecten.

Mijn betrokkenheid daarbij komt sinds kort tot uiting als voorzitter van de New Mobility Foundation, een stichting die mensen die het slechter hebben in onze maatschappij toch wil laten profiteren van mobiliteit. Daarnaast ben ik juryvoorzitter van de Automotive Innovation Award.” Jan Peter Balkenende vertelt enthousiast over de hoge kwaliteit van de inzendingen in drie categorieën: technologie, diensten en uitdagende concepten.

De initiatiefnemers van de Award – RAI Vereniging, BOVAG, LeasePlan Nederland. Roland Berger en AutomotiveNL – willen met de tweejaarlijkse prijs ook het minder zichtbare deel van de sector bredere bekendheid geven en de innovatiekracht verder versterken. Kennisdeling, krachtenbundeling en het stimuleren van publiek-private samenwerking zijn de onderliggende doelstellingen. “De jury beoordeelt hoe innovatief de ideeën werkelijk zijn en of ze echt bijdragen aan verandering. Tevens kijken we naar de marktkansen en de financiële kant van het verhaal.”

Nederland is volgens Balkenende op automotivegebied gewoon goed. We zijn geen autoproducerend land, vergeleken met landen als Duitsland en Frankrijk, maar wat de inmiddels teruggetreden VDL-topman Wim van der Leegte heeft gedaan met Nedcar is, zegt hij stellig, ‘geweldig’. “Door BMW te bewegen de productie van de Mini in Nederland te laten plaatsvinden heeft hij een prachtig voorbeeld van ondernemerschap laten zien. Jarenlang is in Oost-Europese landen geïnvesteerd vanwege de lage arbeidskosten, maar Wim zei dat goede kwaliteit voor een goede prijs ook hier mogelijk is met behulp van robotica. De 1.500 mensen die in Born hun baan verloren, zijn terug en er zijn 2.500 extra mensen aan de slag gegaan. Een prestatie van formaat.” Ook kleinere spelers, zoals sportwagenfabrikant Donkervoort doen het goed.

Automotive en innovatie zijn belangrijk voor Nederland.”

Wereldspeler

Nederland mag dan een bescheiden rol spelen als autoproducent, we zijn wel wereldspeler als innovatieve toeleverancier van de automobielindustrie. “TomTom is een prachtig voorbeeld. Dat geldt ook voor autochipleverancier NXP en schuifdakproducent Inalfa. Wat betreft slimme mobiliteitsoplossingen en duurzaamheid lanceren Nederlandse bedrijven de mooiste initiatieven. Moby Park heeft een app ontwikkeld die inspeelt op de inzet van beschikbare parkeerruimte, Abel is de tegenhanger van Uber en ParkyFly biedt een alternatief voor parkeren op Schiphol. We lopen ook voorop als het gaat om het gebruik van ‘smart materials’- slimme materialen die door extreme invloeden van vorm kunnen veranderen terwijl ze zich al binnen de toepassing bevinden. De laatste tien tot twintig jaar zien we enorm veel ontwikkelingen. De ‘automotivehoek’ rondom Eindhoven is buitengewoon succesvol. De Award hebben we dus vooral om het belang van de bedrijfstak én innovatie nog eens duidelijk neer te zetten.”

Max Verstappen

Jan Peter Balkenende is een groot fan van Max Verstappen en ziet duidelijk wat de jonge coureur voor de Nederland en de autoindustrie betekent. “Het grappige van dit fenomeen is dat mensen die niets hebben met de Formule 1 of autosport ineens enthousiast worden, omdat hij tot de verbeelding spreekt. Max’ hele leven staat al in het teken van autoracen, wat heeft geleid tot hoge verwachtingen. Hij maakt het waar. Het is ongelooflijk knap wat hij heeft gerealiseerd. Bovendien communiceert hij heel goed. Max heeft de belangstelling voor de autosport nieuw leven ingeblazen en Nederland op de kaart gezet. De ontwikkelingen en de vernieuwingen in de Formule 1 leiden altijd tot nieuwe toepassingen in de reguliere autoindustrie, waardoor er een afgeleid verband is tussen Max Verstappen, het belang van de autosport en de Formule 1 en – op de langere termijn – innovaties in de automotivesector”, zegt Balkenende die merkbaar geniet van de prestaties van de coureur. “Ik ben heel blij dat hij presteert zoals hij presteert en het is leuk om te zien hoe hij dat doet.”

Zelfrijdende auto’s

Het gesprek komt op een aantal recente ontwikkelingen, zoals zelfrijdende auto’s. De eerste tests, onder andere in maart 2016 op de A2, zijn inmiddels achter de rug. “Het is een zeer interessante ontwikkeling, maar technisch gezien zo complex dat sommige spelers wat terughoudender zijn dan in het begin. Het gaat dan vooral over logistieke consequenties die er kunnen zijn. Rijden in een betrekkelijk overzichtelijke omgeving als de snelweg is een heel ander verhaal dan in complexe verkeerssituaties in steden. Dat laatste is heel lastig. Dat we een bepaalde kant opgaan staat voor mij vast, maar in de praktijk moet blijken hoe snel dat gaat.

Ik zie oplossingen komen en weet dat we behoorlijk veel kunnen klaarspelen in korte tijd, maar die complexe elementen – ook het juridische en aansprakelijkheidsaspecten spelen mee – kunnen voor vertraging zorgen.” Balkenende moet lachen wanneer hij – als enorme autoliefhebber – de vraag krijgt of hij het niet jammer vindt dat hij straks niet zelf meer een auto zal besturen. Het valt allemaal wel mee denkt hij. “Ik beleef veel plezier aan het rijden met historische auto’s, bijvoorbeeld tijdens de vijf à zes rally’s waaraan ik elk jaar meedoe. Samen met Le Manswinnaar Gijs van Lennep in een Porsche 550 Spider uit 1955 de Mille Miglia in Italië rijden is een feest. Dat is autorijden pur sang. Dan stuur je echt. Niks geen rem- en stuurbekrachtiging. Daar kan ik echt van genieten.

Aan de andere kant heb ik in mijn Mercedes een ingebouwd systeem, ‘Dystronic plus’, dat automatisch afremt wanneer de auto voor mij te dichtbij komt. Dat gebruik ik altijd op snelwegen, omdat het veilig is en ik mij meer kan ontspannen. Sowieso is het grote voordeel van deze tijd dat er steeds betere veiligheidstechnieken zijn. Dat maakt het ook gemakkelijker te rijden met een zelfrijdende auto, want dat is natuurlijk wel heel praktisch. Je kunt onderweg, zeker als je straks weinig of niets meer zelf hoeft te doen, veel meer andere dingen doen.”

Hybride Auto’s

Alleen leaserijders met een volledig elektrische auto kunnen sinds 1 januari nog gebruik maken van een verlaagde bijtelling. Voor een gewone hybride auto geldt vanaf 2017 geen enkel fiscaal voordeeltje meer. Veel mensen leasen of kopen gewoon weer benzineauto’s. “Ik snap dat wel”, zegt Balkenende. “Wanneer mensen alleen een hybride auto rijden voor het fiscale voordeel, maar die nooit opladen aan een laadpaal, heeft subsidie geen zijn. Er zijn ook mensen die er plezier in hebben om te proberen zo min mogelijk liters benzine te tanken en juist heel vaak op elektriciteit te rijden. Voor hen is de maatregel jammer.”

Zelf is hij een groot voorstander van elektrisch rijden, maar er moet nog wel aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Niet alleen speelt de actieradius een rol, voor veel mensen is het een praktische belemmering als hun elektrische auto maar een beperkt aantal kilometers kan afleggen, ook de vraag waar die elektriciteit vandaan komt. “Wanneer die uit kolencentrales komt is het een minder fraai verhaal. Ik ben er overigens wel van overtuigd dat ons wagenpark moet veranderen. Elektrisch is absoluut de richting die we uitgaan, maar er komen ook andere oplossingen. Ik sprak laatst met prof. dr. Ad van Wijk van de TU Delft die veel mogelijkheden ziet in een waterstofmotor. Dat zou de opmaat zijn voor een heel ander mobiliteits- en energieconcept. We kunnen zeker niet doorgaan zoals nu, er zijn echt veranderingen nodig, maar dat moet wel op een verstandige manier gebeuren.”

Niks geen rem- en stuurbekrachtiging. Daar kan ik echt van genieten.”

Verkeersgedrag

Als verkeersdeelnemer denkt Jan Peter Balkenende dat de verhoging van de maximumsnelheid naar 130 km per uur kan zorgen voor een betere doorstroming. Hij citeert ook een krantenbericht waarin staat dat het soms zelfs wat beter is voor het milieu als automobilisten wat sneller rijden. “Ik word er trouwens niet echt warm van. Wel wil ik ervoor pleiten dat het overzichtelijk is. Nu is voor sommige mensen of in sommige situaties niet duidelijk of je 100, 120 of 130 mag rijden. Dat is vervelend. Het moet logisch zijn voor de automobilist.

Het belangrijkste voor een goede doorstroming is echter verkeersgedrag. Ik heb meegewerkt aan een uitzending van Radio 538, waarin het ineens ging over files en verkeer. Ik vertelde dat tijdens mijn periode als minister-president al veel investeringen in bijvoorbeeld meer en bredere wegen zijn gedaan op voorbereiding op te verwachten mobiliteitsbehoeften. Dat is nodig, maar er is een ander probleem. Van de vijftien filemeldingen in die uitzending hadden er dertien te maken met ongelukken.

Onlangs kwam in het nieuws dat 11.000 keer per jaar een tunnelbuis moet worden afgesloten, doordat vrachtwagens te hoog geladen zijn. Andere ongelukken en vertragingen worden veroorzaakt door het gebruik van mobiele telefoons of door mensen die steeds van baan veranderen. Dat kunnen we allemaal voorkomen als weggebruikers hun gedrag veranderen. Als dat niet gebeurt, kun je wegen bouwen zoveel als je wilt zonder dat het helpt.” Alleen normaal gedrag op de weg zorgt ervoor dat veel files verdwijnen (de congestie rond de steden zal er altijd blijven), het aantal ongelukken afneemt en de veiligheid toeneemt. “Laten we verstandig omgaan met mobiliteit”, aldus Jan Peter Balkenende, een autoliefhebber pur sang: “Ik heb gewoon iets met auto’s.”

Tekst: Jacques Geluk