De onoverwinnelijke kracht van geest, hart en intuïtie

“Mijn toekomst leek rooskleurig tot die oorlog in 1992 uitbrak en na anderhalf jaar onze stad werd gezuiverd. Wij moesten vluchten en kwamen uiteindelijk in Nederland terecht.” Daar maakt ze fijne dingen mee, bouwt ze een goed leven op, groeit ze uit tot succesvol ondernemer, maar in 2017 – als haar zoontje een half jaar is – krijgt ze kanker. “Ondanks en dankzij alles, is mijn leven een aaneenschakeling van liefdevolle verbindingen”, zegt Leila Prnjavorac.

Tegenover mij aan haar keukentafel zit een krachtige, positieve vrouw, die zeker weet dat liefde, zelfleiderschap, gelijkwaardigheid, vrijheid, diversiteit en respect leiden tot verbinding. Ze spreekt erover voor volle zalen, gebaseerd op inzicht en eigen ervaringen. Leila Prnjavorac is het levende bewijs dat het mogelijk is negatieve gebeurtenissen om te vormen tot positieve kracht.

“De uitdrukking ‘What you see, is never what you get’ en Dinah Washingtons hit ‘What a difference a day makes, twenty-four little hours’ uit 1934, vertellen samen mijn levensverhaal. Wat je ziet, is echt nooit wat je krijgt. Als je naar mijn uiterlijk kijkt en mij hoort verwachten mensen dat ik een gezonde Hollandse dame ben, die perfect past in het straatbeeld. Ik ben zeker een Hollandse dame, en ook weer gezond, maar met een andere achtergrond. Wanneer je de eerste indruk die je van iemand hebt snel kunt doorbreken en afgaat op je intuïtie, kun je snel met die persoon de diepte in en elkaar veel vragen stellen. Daardoor duik je vrijwel meteen onder het masker dat mensen aan de buitenkant hebben.”

Heeft ze na een gelukkige kindertijd, anderhalf jaar oorlogsellende, vluchten, ziekte, maar ook vele mooie momenten terug wat ze toen is verloren? “Mijn leven is als het sprookje van de wolf en de drie biggetjes, dat mijn moeder vaak voorlas. De biggetjes zijn broers. De jongste is lui en bouwt een huis van stro, de tweede – iets minder lui – gebruikt hout en de oudste – die verstandig is – maakt een stenen huis. Dan komt de boze wolf. Die blaast het strooien en daarna het houten huis omver. Dat lukt niet met het stenen huis, waar de drie varkentjes schuilen. Uiteindelijk eindigt de wolf in een ketel met kokend water. Mijn huis in Bosnië voelde in eerste instantie als dat strooien huis. De oorlog kwam en het leven in dat huisje werd letterlijk uitgeblazen.”

Ik heb angst, maar mijn moed is groter

“We woonden op een vluchtadres, nadat Doboj was gezuiverd. Alle niet-Serviërs die bleven waren hun leven niet zeker. Op een gegeven moment verscheen Nadja, wier naam ik toen nog niet kende. Zij zag mijn vader op de bank zitten. Hij keek verslagen voor zich uit. Na een jaar onderduiken was ook nog eens een explosief afgegaan voor de voordeur. Mijn vader wilde niet, maar moest weg en wist tegelijk niet waarheen. Hij had geld om te kunnen vluchten, alleen was de wereld zo groot. Waar moest hij met zijn gezin naartoe? Nadja, die veel mensen daar hielp, herkende mijn vader van werk en zei dat Nederland, net als Zweden, een land was dat vluchtelingen humaan opving. Ze stuurde de benodigde papieren naar het onderduikadres in Belgrado.”

Ze zucht: “Het is jammer dat die tolerantie in Nederland nu een beetje weg is, maar het leven heeft mij ook heeft geleerd dat alles een cirkel is en zichzelf altijd weer in balans brengt.” Positiviteit en negativiteit wisselen elkaar volgens Leila af, “maar je wilt wel dat je positiviteit achterlaat met jouw cirkel. Of dat voor jezelf is of voor jouw kinderen, dat komt altijd terug. Daarom is het erg belangrijk dat je je altijd blijft herinneren wat een ander voor jou heeft gedaan en je als je zelf goed hebt bereid bent te delen. Dat geldt ook voor de samenleving, zeker in coronatijd. Als wij niet landen of zelfs continenten gaan helpen die down zijn, wordt ons up ook een keer down. Medemenselijkheid en barmhartigheid, met elkaar verbonden zijn, is belangrijk voor iedereen.”

Leven opbouwen in Nederland

Leila is alweer heel lang officieel Nederlandse, met andere woorden genaturaliseerd, maar pas na aankomst valt ze nog tussen wal en schip. Ze is dan 11, maar kan geen kind meer zijn doordat ze allerlei volwassen taken krijgt. “Mijn ouders waren beiden erg getraumatiseerd”, legt ze uit. “Mijn moeder was doordat ze leed aan het post-traumatisch stresssyndroom (PTSS) soms heel afwezig, waardoor ze niet mijn moeder kon zijn. Mijn vader was de taal niet machtig, vond de situatie te intens en zocht troost in een ongezonde gewoonte. Daardoor moest ik ook de administratie doen. Oprah Winfrey, naar wie ik als tiener elke dag na schooltijd keek, was mijn grote voorbeeld.”

Leila leert binnen een jaar Nederlands. Dat komt mede doordat ze in Sassenheim, waar het gezin gaat wonen na het verblijf in het AZC Bloemendaal, is uitgelachen door kinderen omdat ze tijdens een potje voetbal ‘srieten’ roept, in plaats van schieten. “Dat vond ik zo vernederend dat ik me voornam de taal zo goed te gaan leren dat niemand zou horen dat ik niet-Nederlands was. Ik had al snel door dat je om dat te bereiken heel goed moet luisteren en de focus moet leggen op details, zoals articulatie. Doordat ik ernstig dyslectisch ben, zijn lezen en schrijven minder makkelijk voor mij. Audio is heel essentieel.”

Voor haar werk als presentator, spreker en dagvoorzitter komt het goed uit dat ze accentloos Nederlands speekt. Doordat ze een oorlog heeft meegemaakt en daarna succesvol een nieuwe leven heeft opgebouwd kan ze bovendien spreken vanuit verschillende invalshoeken en haar ervaringen delen. “Mijn moeder zei altijd vrij zijn moet je, nadat het je was ontnomen, weer leren. Dat gaat niet zomaar, als je bent ontmenselijkt. Je moet je zelf echt hervinden en het eigenaarschap over jezelf herwinnen. Dat is belangrijk voor veel mensen, want ook zij voelen in bepaalde situaties onmacht en machteloosheid. Uit het pad dat ik bewandeld heb en nog steeds bewandel kunnen vele anderen veel kracht putten. Daarom wil ik dat graag delen.”

Het belang van bewust zijn

Wat ze ook vertelt is dat ze de oorlog in Bosnië-Herzegovina als jonge tiener zeer bewust heeft ervaren en dat dankzij haar intelligente en bezielde moeder, die haar bewust heeft opgevoed, angst haar nooit heeft verlamd. “Er was ruimte om echt te voelen, te ervaren en in contact te staan met je lichaam. De verbinding van geest, hart en intuïtie. Deze zeer belangrijke driehoek was een van de krachten waardoor wij die oorlog konden overleven en hier konden herrijzen om een mooi leven op te bouwen.”

“Mijn moeder heeft mij bovendien altijd behandeld als een gelijkwaardige. Het is zo essentieel en van zo’n grote waarde een kind heel veel liefde te geven en ruimte te bieden om mee te denken en beslissen. Aan mijn eigen kinderen zie ik ook hoe ongelooflijk fijn ze het vinden te worden gezien, gehoord en erkend. Dat ze er mogen zijn. Natuurlijk is het niet alleen holladiejee, ik heb ook wel eens woorden met mijn kinderen, de oudste is nu een tiener. Dat hoort erbij. Een kind opvoeden in een omgeving waar alles altijd pais en vree is, is ook niet gezond. Dan leert het niet veerkrachtig of flexibel te zijn, zich aan te passen.”

Ze legt ook de nadruk op het feit hoe belangrijk het is voor mensen om te reizen en de wereld te zien. “Dan ontmoet je anderen ook werkelijk en leer je ze kennen. Als de ander geen vreemde is, maakt onbekend ook niet onbemind. Ga niet voor een ‘all inclusive’, maar trek erop uit. Niets is mooier dan steden of landen leren kennen door de ogen en ervaring van iemand die daar woont. Ik geef vaak gastcolleges en dat is een van de tips die ik de leerlingen geef. We moeten beginnen met het oversteken van de grenzen van de wijk waarin we wonen en bereid zijn noodzakelijke dingen te doen.” Leila citeert Loesje: ‘Ik besloot dat ik alles kon’. Dat citaat gebruik ik vaak tijdens presentaties. Het heeft niets met arrogantie te maken. Je kunt gewoon alles leren en een leven leiden vanuit mogelijkheden.”

Gelijkwaardigheid

Ze keert terug naar het begin van haar verhaal. Dat in 24 uur alles kan veranderen en de drie biggetjes daarin een hoofdrol spelen. Ze zegt dat het eerste huis van stro in elkaar dondert wanneer de Tweede Wereldoorlog voorbij komt en opa de helft van zijn vermogen gedwongen afstaat aan de communistische staat. Tijdens de oorlog van 1992 wonen er ineens andere mensen in het huis dat hij samen met werklui met zijn blote handen heeft gebouwd. Vervolgens bouwt Leila in Nederland letterlijk en figuurlijk een huis, maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Door hard werken, veel doorzettingsvermogen, engelengeduld en veel liefde bereikt ze gelijkwaardigheid en probeert ze, te beginnen op school in Sassenheim waar kinderen van allerlei pluimage les krijgen, een netwerk op te bouwen.

Mijn leven is als het sprookje van de wolf en de drie biggetjes

Maar ouders met vrienden of kennissen die haar naar voren kunnen schuiven heeft ze niet. Leila doet alles zelf. Tot de vader van de beste vriend van haar 22 maanden jongere broertje, die directeur en voorzitter van de Raad van Bestuur is (“Ik wist niet eens wat dat was”), ervoor zorgt dat ze mag solliciteren naar een stageplaats. Dat zij later bij dat bedrijf een baan krijgt aangeboden heeft ze echter niet aan hem te danken. “Dat was door wat ik zelf had gedaan, maar ik was er nooit terechtgekomen als ik hem niet had gekend.” Op school wordt ze geïnterviewd en doet dat zo goed dat ze bij de zender FunX, die ze niet eens kan ontvangen, radio mag maken. Ze ontmoet daar een programmamanager van de NOS die haar vraagt of ze een carrière als dagvoorzitter ziet zitten. Meteen krijgt ze een klus: een gesprek over hiv leiden op het Black Magic Women Festival in Amsterdam. “Eng, maar als iemand een talent in mij ziet, zou het dom zijn daarop niet in te gaan. Ik durf mezelf kwetsbaar op te stellen.” Na afloop vergelijkt Spits! haar met Oprah Winfrey. Veel opdrachten volgen. Inmiddels is ze al ruim zestien jaar een veelgevraagd presentator, dagvoorzitter en spreker.

Knobbel

In 2017 verandert alles wederom in 24 uur, maar ook dit verhaal kent mede een goede afloop dankzij Leila’s positieve instelling en hard werken. “Mijn zoontje was een half jaar toen ik een knobbel in mijn lichaam voelde en meteen wist ik dat het niet goed was. Daarvoor had ik al het gevoel dat er iets aan de hand was, maar de huisarts kon niets vinden. Hoe ging ik het mijn dochter vertellen dat ik kanker had, zou mijn jongste mij ooit leren kennen? Na vier weken bleek dat het ernstig was, maar zo ervoer ik het niet. Ik voelde dat ik er doorheen zou komen, maar zag mensen om mij heen instorten. Wel moest ik leren voor mezelf te zorgen en niet meer de pijn van anderen dragen, wat ik als sterke vrouw altijd met verve had gedaan. Ook het houten huis stortte in elkaar. De kanker was mijn wolf en ik ineens de patiënt. De arts zei: ‘Deze ziekte gaat je zacht leren zijn voor jezelf’.

Wauw, dat wou ik leren. Daar wilde ik goed in worden en vroeg haar om begeleiding. Overigens zocht ik al veel jonger begeleiding. Ik wilde het leven voor mezelf op een rijtje zetten en besefte dat praten daarvoor nodig is. Ik praatte echter niet tot aan het overlijden van mijn moeder toen ik 16 was. Daarna moest het, want ik werd de ouder en heb mezelf en mijn broertje opgevoed. Dankzij mijn moeder hadden we een sterke band opgebouwd, waardoor we op elkaar kunnen bouwen. Dat bleef zo. Hij was bij de geboorte van mijn dochter. Later nam hij ontslag, wilde reizen en beloofde terug te zijn voor de geboorte van mijn zoon, die hij graag wilde leren kennen. Wij zeiden tegen elkaar dat we later zouden snappen waarom hij er nu was en nog niet was teruggegaan naar Londen.

‘Connecting the dots’, zoals Steve Jobs zei. Een dag later ontdekte ik die knobbel. Dat was de reden waarom hij nog in Nederland moest zijn. Ik geloof niet in toeval. Mijn leven zit vol bijzondere ervaringen.” Diezelfde periode gaat haar relatie stuk, voelt ze dat haar ex probeert te bereiken dat zij haar intuïtie verloochent en wil ze ondanks haar ziekte (“Ik kon van elk virusje ziek worden”) blijven werken om het huis te kunnen overkopen. Nu is het een ook figuurlijk een solide stenen huis. “Het was een innerlijk weten dat het goed zou komen. Het leven fluisterde naar me en ik wist dat er dingen zouden veranderen.

Wanneer je niet luistert, praat het leven wat harder. Dan gebeuren er dingen of ze gaan opvallen. Ten slotte schreeuwt het leven en moet je handelen, ander volgt de klap. Je moet dus wel luisteren naar het leven, net zoals je luistert naar je lichaam. Ook zelfleiderschap zorgt voor verandering. Als je op jezelf durft te vertrouwen, ook als je een bedrijf leidt, moet je vaak alleen grote keuzes maken en drukt dat op jouw schouders. Dan is het fijn als je de driehoek in jezelf redelijk in balans hebt. Je moet jezelf durven toestaan opnieuw te beginnen, ook als je bang bent alleen te komen te staan. Ik heb angst, maar mijn moed is groter. Na alle ellende zei mijn broer: ‘Jij hebt mij aan het mediteren gebracht, misschien moet je zelf even gaan zitten. Dat heb ik gedaan en er kwam zoveel rust over mij heen. Nu ben ik ruim drie jaar verder. Kankervrij, heb een goed lopend bedrijf, twee gezonde kinderen. Fijne vrienden vrienden om mij heen en weet ik dat het leven altijd weer mooi wordt.”

Bron: ACADEMY Magazine 2021-2022