‘Zonder welzijn kun je de zorg net zo goed uitzetten’

“Het is een van mijn dromen dat mensen met een beperking de regie terugkrijgen over hun eigen leven. Dat kan met zorg op maat”, zegt Joost Nauta, die zelf vanaf zijn geboorte vrijwel volledig is verlamd als gevolg van de spierziekte spinale musculaire atrofie (SMA). Hij zou niet ouder worden dan vijf jaar. Inmiddels leidt hij als 45-plusser sinds eind 2006 zijn eigen onderneming Joost Zorgt, die mensen met een beperking zoveel mogelijk biedt wat hij heeft gemist. In weerwil van bezuinigingen en vaak rigide normen die zorgverzekeraars en het zorgstelsel opleggen. Joost vertelt, voor volle zalen, boeiend en vol humor over leiderschap, het overwinnen van beperkingen en de rol die motivatie, inspiratie én muziek daarbij spelen. “Ik houd van interactie, dus kom op!”

Innovatie en verbinding zijn twee woorden die steeds terugkeren tijdens het gesprek met Joost Nauta in zijn praktische en gezellige dubbele appartement in de Rotterdamse binnenstad. Beide zijn in de toekomst onmisbaar om mensen met een beperking én ouderen nu en bovenal in de toekomst – waarin arbeid (te) duur is – te kunnen blijven helpen. Gelijktijdig kunnen ze hierdoor zelfstandiger en gezonder blijven leven. “Belangrijk is dat we vooral ook voor het welzijn van de mensen zorgen, want als dat er niet is kun je de zorg net zo goed ook uitzetten.

Welzijn is onlosmakelijk verbonden met de kwaliteit van leven. Patiënten kunnen hele dure zorg ontvangen, zoals bestralingen en chemotherapie, maar als zij na die behandelingen thuiskomen en er is niets aan, ontbreekt een goede balans en knappen ze niet op”, zegt Joost Nauta, wiens spreekspieren, gevoel voor humor en levenszin absoluut niet zijn aangetast. Zijn verhaal is zo interessant, dat je al binnen enkele minuten vergeet dat hij in een high tech-rolstoel zit en om de zoveel woorden via een buisje, dat hij met een vinger bedient, lucht in zijn longen pompt. “Internet was destijds zo’n enorme innovatie, die mijn wereld heel groot heeft gemaakt. Het is een ‘game changer’, waardoor ik zelf dingen kan opzoeken en chatten. Ik kan zelfs een beetje typen. Zonder internet had ik nooit zoveel kennis kunnen vergaren.”

”Mijn handfunctie was destijds wel wat beter, maar ik kon toen niet zitten.”

“Een mens bestaat uit vele facetten”, vindt de filosoof in Joost. “Werk is daar een van, maar tegenwoordig loopt dat vanzelf over in privé. Als het leuk is, wordt het – zoals in mijn geval – ook een passie en houd ik er sociale contacten aan over.” Hij vertelt dat hij niet in een stabiel gezin is opgegroeid en vanaf zijn derde in een internaat heeft gewoond. “Mijn ouders scheidden toen ik kleuter was en mijn moeder had al vroege tekenen van schizofrenie. Toen ze hoorde dat ik SMA had, waarvoor sinds kort een medicijn beschikbaar is, en niet ouder zou worden dan vijf raakte ze uit balans. Ik denk dat mijn ouders er ontspannener hadden ingezeten als ze geweten hadden dat ik minimaal tien keer zo oud zou worden.” Joost heeft nooit kunnen zitten, kruipen, lopen en staan.

“Mijn handfunctie was destijds wel wat beter, maar ik kon toen niet zitten. Nu kan dat dankzij deze rolstoel wel. De techniek heeft zich tijdens mijn leven enorm ontwikkeld.” Ook zelf ontwikkelt de geboren Hagenaar zich voortdurend. Dat begint op de mavo, hoewel tests uitwijzen dat hij gemakkelijk een hogere opleiding kan volgen. “Door ziekte en uitval zou ik veel missen, was de gedachte. Ik heb de mavo met twee vingers in mijn neus gehaald. Daarna heb ik Middelbaar Dienstverlenings- en Gezondheidszorgonderwijs gedaan en uiteindelijk, vanwege mijn natuurlijke interesse in mensen, gekozen voor de hbo-opleiding Maatschappelijk Werk. Bovendien had ik mijn hele leven zoveel maatschappelijk werkers meegemaakt, dat ik ervan overtuigd was dat ik daarmee makkelijk ook mijn geld kon verdienen”, vertelt Joost Nauta. “Eigenlijk had ik geschiedenis willen studeren. Alles bestaat immers uit cycli en dus leert de historie ons hoe we in het heden met het verleden en de toekomst kunnen omgaan.”

Andere wereld

Joost Nauta hoeft niet allerlei huishoudelijke taken uit te voren en heeft daardoor meer tijd om te observeren. “Vanaf heel jong heb ik gezien welke moeilijkheden er zijn in de zorg en hoe ons land is veranderd van een verzorgingsstaat in een participatiesamenleving. In mijn studententijd kwam voor het eerst de gedachte in mij op zelf als zorgverlener aan de slag te gaan.” In 2001 richt hij de Stichting Bordercross op om jongeren met een lichamelijke beperking of chronische ziekte te laten ervaren dat ook zij grenzen kunnen opzoeken en trotseren, zodat ze hun vaak slechte zelfbeeld en weerbaarheid kunnen opkrikken en beter kunnen participeren inde maatschappij.

“We hebben samen met academische ziekenhuizen een ‘empowerment’-cursus voor deze tieners ontwikkeld, met de mentale training van de Nederlandse Olympische ploeg (2004, Athene) als uitgangspunt. Uiteindelijk hebben we hen uit hun comfortzone gehaald en in een beschermde omgeving leren duiken in open water. Ook degenen die in een rolstoel zaten.” ‘Als het lichaam het niet doet, moet je geest sterk zijn’, heeft Joost daarover al eerder gezegd. Zelf heeft hij eveneens de daad bij het woord gevoegd. “Als kind ben ik twee keer bijna verdronken en ondanks mijn watervrees heb ook ik gedoken, op Curaçao en in het zwembad. Dat is zo’n overwinning, dat je daarna in een andere wereld terechtkomt.”

Zelf mijn eerste klant

Joost verzorgt in die tijd – de AWBZ bestaat nog – aangepaste vakanties naar Curaçao, zodat bijvoorbeeld pensionado’s daar van zorg gebruik kunnen maken als dat nodig is, maar ‘dat loopt voor geen meter’. Via hetzelfde netwerk levert zijn stichting thuiszorg in Utrecht. “Ik had een fax en toelating en na een belletje met het Regionaal Indicatie Orgaan rolden de aanvragen binnen. Ik was zelf mijn eerste klant, na een aanvraag te hebben gedaan bij mijn eigen organisatie. “Doordat ik de mensen kende die mijn huis schoonmaakten en mij uit bed haalden, wist ik dat zij de juiste personen waren om ook aan anderen voor te dragen. Dat is het begin van het verhaal dat in 2006 leidt tot de oprichting van Joost Zorgt.”

Joost weet dat hij in en uit bed wil op door hemzelf gekozen tijdstippen. “Anderen dus ook. Vaste medewerkers op vaste adressen, zodat je mensen aan je bed krijgt die je (her)kent en met wie je afspraken kunt maken, waardoor je zelf je dag kunt indelen. Die belofte heb ik gedaan, want mijn droom is dat mensen dankzij onze zorg de regie terugkrijgen.” Joost Zorgt begint met uitsluitend gekwalificeerde zzp’ers, die flexibeler inzetbaar zijn. Steeds strengere wet- en regelgeving en kwaliteitseisen verplichten hem ertoe vanaf 2011 ook mensen in loondienst te nemen. Dat zijn er op een bepaald moment achthonderd.

Inmiddels werkt Joost met zo’n 250 vaste medewerkers en 250 zzp’ers, van huishoudelijke hulpen tot en met gespecialiseerde verpleegkundigen. Zij vinden ‘samenspraak’ belangrijk en verlenen zorg zoals ze die zelf zouden willen ontvangen. Een dip is er in 2015, wanneer een enorme kanteling in de zorg plaatsvindt die ook Joost Zorgt hard raakt. In die periode moet hij fte’s ontslaan en leert hij wat crisismanagement is en hoe hij er weer bovenop kan komen en gelijk een goed concept kan blijven neerzetten.

Verbinding

Joost Nauta doet het liefst alles in verbinding. Dat kan moeilijk zijn als belangen van zorgontvangers en -aanbieders, personeelsleden, werkgevers en verzekeraars sterk verschillen. “Alles is politiek, dus moet je polderen, maar tijdens dat gepolder gaan soms idealen verloren. In Nederland kennen we de vrij unieke situatie dat de overheid de gezondheidszorg bepaalt, maar de uitvoering overlaat aan commerciële organisaties. Daardoor ontstaan perverse prikkels en tegenstellingen tussen belanghebbenden, met wie je desondanks door één deur moet. Ik bid altijd dat zorgverzekeraars beseffen hoe groot hun verantwoordelijkheid is. Macht corrumpeert zegt men, maar uiteraard kan je macht ook goed gebruiken. Hoe blijf je in verbinding en gesprek met elkaar, vooral als het er echt om gaat?”

Joost constateert dat de inzichten inmiddels flink zijn verbeterd, maar dat dit niet geldt voor de uitvoering: “Veel mensen beginnen met de juiste intentie en zitten vol mooie idealen, maar er is altijd wel een bijsmaak van bezuiniging, verschraling of al dan niet echte marktwerking die roet in het eten gooit. Als veel partijen over de materie een plasje moeten doen, stinkt het ook snel naar urine, al zijn de bedoelingen nog zo goed.” Het gaat volgens Joost dan ook over prioriteren in de samenleving en bepalen hoe we met elkaar willen omgaan.

”Mensen zien niet dat als je twee problemen met elkaar verbindt, een oplossing nabij kan zijn.”

“Innovatie kan helpen en dure menselijke arbeid bij bepaalde taken vervangen, zodat we zorgontvangers goed kunnen blijven bedienen en de menselijke factor en de menselijke haalbaarheid niet hoeven te botsen. Er is nog een andere manier. Ik ben vrijdenker. Als duizenden werkloze armen uit Noord-Afrika hier niet binnen mogen en wij hebben hier niet genoeg mensen om ouderen te helpen, dan is één plus één volgens mij twee. Mensen zien niet dat als je twee problemen met elkaar verbindt, een oplossing nabij kan zijn. Maar goed wie ben ik?”

Gemeenschapszin

Joost Zorgt biedt persoonlijke verzorging, verpleging, palliatieve zorg, individuele begeleiding en huishoudelijke hulp. Zonder wachtlijsten. “Onze zorgontvangers staan centraal, maar iedereen zegt dat. Toch strijd ik ervoor alle cliënten inspraak te geven in de zorg die zij krijgen, ook in de laatste fase van hun leven. Veel mensen willen thuis overlijden in hun vertrouwde omgeving. Wij maken dat vaak mogelijk, al dan niet samen met familieleden en vrienden. Die gemeenschapszin proberen wij te ondersteunen, maar kunnen we niet afdwingen. Innovatie kan ook hier helpen, bijvoorbeeld door het opzetten van beeld- en spreekverbindingen of ervoor te zorgen dat medicijnen op gepaste tijden uit een dispenser komen. Deze werkwijze, die wij in alles wat we doen volgen, wordt ons niet altijd in dank afgenomen. Joost Zorgt is voor zorgverzekeraars bovengemiddeld duur, doordat ik meer uren per cliënt geef. Ik probeer binnen hun normen de grenzen op te zoeken, tot het randje.”

Een tekening laat zien wat hij bedoelt: een vierkant met een rondje erin. Dat rondje is wat de verzekeraars ervan maken. Van de open ruimtes in de hoekjes wil hij soms gebruik maken, de wetgever heeft die niet voor niets ontworpen. Daar vindt Joost dan de ruimte om ook tijd vragende dingen te doen, die het leven van zorgontvangers vereenvoudigen en veraangenamen. In die hoekjes zit de discussie. “Als verzekeraars zeggen dat ik niet doelmatig genoeg ben, laat ik hun specialisten meekijken in het dossier en vraag hen waar ik het minder had moeten doen? Daarop hebben ze vaak geen antwoord. Bovendien: als ik die extra uren niet had gegeven, lagen de betreffende zorgontvangers waarschijnlijk op de EHBO of in het verpleeghuis. Dat zou veel duurder zijn geweest, alleen komt dat geld uit een ander potje.

”Ik wil de eerste zijn die blockchain-technologie in de zorg introduceert”

De ontschotting in de zorg is nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Als je een schot weghaalt, komt er ergens anders weer een ander. Joost Zorgt geeft zijn werknemers werkplezier en qua klanttevredenheid scoren we goed. Mijn concept van zorgvuldige zorg komt echter niet altijd en bij iedereen over als efficiënt, effectief. Ook daar moet innovatie de brug slaan. Ik wil de eerste zijn die blockchain-technologie in de zorg introduceert, zodat procedures en registraties eenvoudiger en voor altijd zijn vast te leggen en fraudegevoeligheid vermindert. Informatie is steeds op dezelfde manier toegankelijk. Dat scheelt tijd en geeft zekerheid. Daar maakt ook de accountant en de zorgverzekeraar blij.”

Ontspannen met muziek

Uiteindelijk worden zijn tegenstanders zijn vrienden, hoopt Joost Nauta. Nog even geduld, want het gevecht tegen met name zorgverzekeraars is nog niet ten einde. “Daarmee kun je op twee manieren omgaan. Je kunt met hen samenwerken als je ze niet kan verslaan. Dat gaat me iets te ver. We kunnen wél kijken wat onze gemeenschappelijke uitgangspunten zijn en hoe we elkaar ondanks onze verschillen toch kunnen vinden en respecteren. Dat is een belangrijk bruggetje, want daardoor blijf je in gesprek.”

Joost zegt dat hij veel heeft moeten leren en pas nu echt weet hoe dit soort enorme systemen werkt. Dat het zo lang heeft geduurd is jammer, want hij is ongeduldig. “Sommige oplossingen duren een aantal jaren, terwijl je er al lang met elkaar uit had willen zijn. Daarom denk ik nu eerst aan wat de anderen terecht of onterecht interessant vinden, zoals de kosten van onze werkwijze. Dat is hun ding, maar ook hier kan digitalisering helpen. Ik houd niet op met denken en dat is soms best vermoeiend.” Ontspanning vindt hij dan ook in de muziek. Hij produceert reggae, soul en jazz in zijn eigen studio aan huis (met posters van helden Prince, James Brown en ook Muhammad Ali aan de muur) en verkoopt zijn muziek aan mensen die de nummers willen uitbrengen. “Muziek verbindt, net als goede zorg.”

Tekst: Jacques Geluk