Innovatief ondernemerschap brengt Nederland groei en concurrentiekracht

Nederland beschikt met zijn topkennisinstituten over een ruime mate aan kennis, maar we doen er te weinig mee, vindt Jan Kees de Jager. “Er is onvoldoende conversie naar innovatief ondernemerschap.” De ondernemer en vroegere bewindsman constateert tevreden dat er ‘best wel veel’ startende bedrijven zijn, maar plaatst daar direct een kanttekening bij. “Vaak gaat het om zelfstandigen zonder personeel, die niet altijd de ambitie hebben een toekomstig Microsoft, Apple of Google te worden. Toch is juist dat innovatieve ondernemerschap belangrijk voor Nederland, want dat zorgt voor groei en een betere concurrentiepositie.”

De Jager verwacht dat de wereldeconomie – met risico’s – blijft groeien en Europa vanaf eind dit jaar matig herstel laat zien. “Ten opzichte van een aantal Aziatische, Noorden Zuid-Amerikaanse landen en veilige en stabiele Afrikaanse staten zonder conflicten, blijft de Europese economie nog lange tijd vlak.” Voor het economisch herstel van ons land is een goed functionerende, voldoende flexibele arbeidsmarkt essentieel. “Bedrijven kunnen daardoor harder groeien, waardoor werknemers veel meer kans hebben op een baan. Verder ben ik voor het stimuleren van de economie via sociaaleconomische her vormingen.”

Bij die uitspraak over wat in eigen land zou moeten gebeuren blijft het. De Jager laat zich – ook tijdens lezingen – niet verleiden tot uitspraken over wat het huidige kabinet zou moeten doen of laten om de begroting in 2014 al dan niet onder de 3 procent te krijgen. Ook over het nut of juist het gevaar van extra bezuinigingen laat hij zich niet uit. “Natuurlijk heb ik daarover een eigen mening, maar die houd ik voor me. Ik wil niet lijken op die mannetjes die in de loge bij de ‘Muppet Show’ van bovenaf altijd kritiek hebben. Het is aan dit kabinet zijn weg te vinden, daar wil ik me niet mee bemoeien. Bovendien is de politieke realiteit veranderd.”

“Het was goed als ondernemer mede het beleid te hebben mogen bepalen.”

Soms komen verleden en heden samen. “Als staatssecretaris heb ik me met de administratieve lasten bemoeid. Twee jaar na invoering heb ik de eerstedagmelding, die bedrijven verplichtte nieuwe werknemers vóór hun eerste werkdag aan te melden bij de Belastingdienst, afgeschaft. Dat kwam in Den Haag als een donderslag bij heldere hemel, maar er is nadien niets ernstigs gebeurd. Het verminderen van dit soort regels helpt de economie enorm. Daarom snap ik de ondernemer die me zojuist sms’te dat hij moedeloos wordt van de statistiekaanvragen die hij krijgt van het CBS. Hij is veel tijd kwijt aan het invullen van formulieren, terwijl het bureau de gegevens zo bij de Kamer van Koophandel of ergens anders kan opvragen. Ik begrijp echt niet dat ze deze uitvraag nu weer doen.”

Innovatie

“Ik heb een prachtige tijd meegemaakt in Den Haag, waarvan ik geen seconde had willen missen. Nu is er weer tijd voor andere dingen en oriënteer ik me op de wat langere termijn.” Sinds hij geen bewindsman meer is houdt Jan Kees de Jager zich als ondernemer, begeleider van nieuwe bedrijven en spreker als vanouds bezig met innovatie en het verbeteren van de kennisketen, twee zaken die als een rode draad door zijn professionele en maatschappelijke carrière lopen. “Begin jaren negentig zijn een medestudent en ik vanaf een studentenkamertje begonnen met een internetbedrijf.” In 1992 ontstaat daaruit de ISM eCompany, die zich focust op interactieve kiosken, cd-romproducties en beeldkrantsystemen voor de detailhandel.

“Er was op dat gebied nog bijna niets en wij hadden ook helemaal geen geld. Al snel kregen we echter te maken met grote partijen als Bijenkorf, Bruna en Hema die belangstelling hadden voor ons zeer innovatieve product en uiteindelijk met opdrachten kwamen. Intussen probeerden we te voorkomen dat hun directeuren met ons wilden meerijden. We hadden een goedkoop, 13 jaar oud huurautootje met één werkend portier en wilden natuurlijk niet als een niet-serieus studentenbedrijf worden weggezet”, lacht De Jager. Sindsdien is het bedrijf sterk gegroeid.” ISM eCompany is inmiddels een bedrijf met 200 specialisten, dat zich volledig richt op het realiseren van technologisch vernieuwende zakelijke internetoplossingen. Voor zijn bijdrage aan het succes van het bedrijf heeft De Jager de ict-persoonlijkheidsprijs 2007 ontvangen.

Ondernemen

“Toen wij begonnen hadden veel mensen nog een negatieve perceptie van ondernemen. Dat is gelukkig sterk veranderd. Tijdens lezingen op universiteiten roep ik studenten op, het liefst met z’n tweeën, iets innovatiefs te beginnen. Ook hoogopgeleide starters zijn hard nodig en vooral mensen die echt een bedrijf met personeel willen opbouwen. Dat heb ik ook in het Innovatie Platform, waarvoor premier Jan-Peter Balkenende mij precies tien jaar geleden heeft gevraagd, altijd bepleit en blootgelegd. ISM eCompany behoorde toen tot de 50 snelst groeiende technologiebedrijven van Nederland”, vertelt De Jager in een vergaderzaal van zijn bedrijf in een vleugel van het monumentale Van Nelle-gebouw in Rotterdam.

“Ik was totaal niet bekend, maar in dat platform zaten heel bekende mensen, onder wie topfunctionarissen van Shell en andere multinationals, captains of industry, topwetenschappers en Balkenende als voorzitter. Het was best bijzonder in dat gezelschap te mogen verkeren en met mijn 33 jaar kon ik, als jongste lid, heel veel ideeën lanceren om Nederland te kunnen verbeteren en sterker te maken. Daar kon ik kritiek op het overheidsbeleid kwijt, want ondernemers vinden vaak terecht dat veel dingen anders en beter kunnen.”

Staatssecretaris

Niet lang na de laatste bijeenkomst van het platform krijgt De Jager opnieuw een telefoontje van Balkenende. “Hij zei: ‘Je weet als ondernemer altijd hoe het zoveel beter kan in Den Haag, nu mag je het zelf gaan doen’. Dat was best een gedurfde stap van Balkenende, want ik had helemaal geen landelijke politieke ervaring en was bijvoorbeeld ook geen wethouder geweest. Ik had wel in het bestuur gezeten van het CDA, maar dat was toch anders.” Lachend: “En toen werd ik ineens baas van de Belastingdienst, een organisatie ter grootte van een multinational, met 35.000 mensen in dienst. Ik moest meteen grote beslissingen nemen en de zaak operationeel aansturen. Er waren enorme problemen. Aanslagen waren zoek, honderdduizend aangiften weggegooid. Men noemde het een ict-probleem, maar vergat dat daaraan een procesprobleem gekoppeld moest zijn. Ik was puur vanwege mijn ondernemersachtergrond en mijn ideeën over de hervorming van het belastingstelsel gevraagd staatssecretaris te worden, maar mijn ervaring met ict bleek achteraf goed van pas te komen.”

“Er is onvoldoende conversie naar innovatief ondernemerschap.”

De Jager vindt het managen van de Belastingdienst interessant. “Staatssecretaris is de enige kabinetspost, waar je ook operationeel de baas bent van een grote overheidsdienst.” Hij herkent veel van de bedrijfsproblemen en begint, gesteund door McKinsey en andere partijen, met reorganiseren. “Ik had een goed verbeterplan voor een transparanter, groener en eenvoudiger belastingstelsel, dat door de Tweede Kamer is geaccepteerd en grotendeels is uitgevoerd. Er is een nieuw toeslagensysteem gekomen, de ict-problemen zijn aangepakt en het klantgemak is verbeterd.” Vooral ondernemers en zzp’ers gaan erop vooruit. De Jager schaft niet alleen de eerstedagmelding af, maar verlaagt ook de vennootschapsbelasting en verhoogt de MKB-winstvrijstelling en de startersaftrek voor beginnende ondernemers.

Minister

Wanneer in 2010 het kabinet Balkenende IV valt, doordat de bewindslieden van de Partij van de Arbeid niet meer verder willen, krijgt Jan Kees de Jager het verzoek minister van Financiën te worden. “Meestal wordt een minister door een minister vervangen, maar doordat ik al zo goed in de materie zat heeft men mij voor die post gevraagd. Als staatssecretaris had ik al twee jaar lang te maken gehad met de financiële crisis, nu kwam daar de overheidsschuldencrisis bij. Griekenland zette alles op z’n kop. Ik ben meteen begonnen met het op orde brengen van de binnenlandse begroting. Een enorme klus, want zoveel was er in zo’n korte tijd nog nooit bezuinigd.

Ik kwam in een soort achtbaan terecht, waarin ik zelf wel aan het stuurwiel zat maar een gigantische druk voelde. Tegelijkertijd was het heel interessant en enorm uitdagend en zag ik de hele wereld. Van Tokio tot Washington en alles in Europa daartussen.” In het begin van die periode, tot eind 2010, is De Jager in de overgangsregering ook als minister nog verantwoordelijk voor de Belastingdienst. “Pas in het kabinet Rutte I, waarin ik door mocht als minister, is er weer een staatssecretaris voor Financiën gekomen.”

Hervormingen

Na het mislukken van het overleg in het Catshuis over het terugbrengen van het Nederlandse begrotingstekort valt Rutte I en sluiten de coalitiepartners VVD en CDA het zogenaamde Lenteakkoord met D66, GroenLinks en ChristenUnie. “In een recordtijd van twee dagen hebben we alsnog afspraken kunnen maken over bezuinigingen én een groot aantal hervormingen op het gebied van werk, gezondheid en wonen, die eerder waren geblokkeerd. Het feit dat oppositie en regeringspartijen, zelfs in het zicht van verkiezingen, samen zo’n zwaar pakket aan maatregelen hebben durven afspreken, heeft Nederland veel goodwill opgeleverd op de financiële markten.

De rente, die sterk was gestegen na het mislukken van het Catshuisoverleg, daalde meteen aanzienlijk. Negentig procent van de bezuinigingen is uitgevoerd, alleen het afschaffen van de belastingvrije reiskostenvergoeding is niet doorgegaan. Een aantal hervormingen is opgenomen in het regeerakkoord van Rutte II, met name op het gebied van de woningmarkt en het ontslagrecht. De versoepeling van de arbeidsmarkt is nu in het Sociaal Akkoord opgenomen, hoewel de implementatie is uitgesteld.”

Persoonlijk

Jan Kees de Jager geeft al voor zijn aantreden als staatssecretaris duidelijk aan, dat hij na vier jaar wil terugkeren naar het bedrijfsleven. Dat zijn er uiteindelijk zes geworden. “Het was goed als ondernemer mede het beleid te hebben mogen bepalen, maar ik heb me bewust niet herkiesbaar gesteld.” Dat het nu een heel interessante tijd om politiek invloed te kunnen uitoefenen doet daar niets aan af.

Tijdens spreekbeurten komt hij met een financieel of sociaaleconomisch verhaal, maar misschien wel het leukst vindt De Jager om te vertellen over zijn persoonlijke ervaringen als bewindsman en de vele ontmoetingen die hij wereldwijd heeft gehad. “Toen ik net staatssecretaris was moest ik minister Wouter Bos vervangen tijdens de G20-bijeenkomst in Washington. Ineens moest ook premier Balkenende terug naar huis vanwege het overlijden van zijn vader en stond ík handen te schudden met Bush en al die regeringsleiders. Tijdens het diner mocht ik met die leiders de wereldproblematiek bespreken. Dat had het lot zo bepaald, want in de hiërarchie stond ik niet zo hoog.

Ik kan me ook voorstellen dat mensen nieuwsgierig zijn naar wat er gebeurt wanneer je 14 uur in Brussel vergadert, waarom het zo lang duurt, of er gedoe is. Misschien willen ze ook wel weten hoe het ambtelijk apparaat werkt, of ambtenaren loyaal zijn of hun eigen agenda hebben en hoe je daarmee omgaat. Ook dat vertel ik graag. Het zijn allemaal dingen die ze niet in de krant hebben gelezen.”

Tekst: Jacques Geluk