Beperking kan juist helpen in je kracht te komen

Joost Rigter is een ondernemer en spreker, die een herkenbaar verhaal vertelt over verandering. Daarmee inspireert hij veel mensen en brengt hij vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven ertoe na te denken over hoe zij hun manier van leidinggeven en ondernemen ook vanuit een ander perspectief kunnen bezien. Joost woont in een prachtig gemoderniseerd oud huis met grote stadstuin in AmsterdamWatergraafsmeer, samen met zijn vriendin en hun zoon van ruim een jaar.

Hij vertelt ontspannen over wat hem is overkomen en waarom hij zijn verhaal wil delen. Blind zijn is een beperking, maar biedt ook mogelijkheden. De eloquente Joost kan nu, naast het leiden van zijn sociale onderneming The Chairmen at Work en restaurant-bistro Bar Wisse (‘de huiskamer van Oost’), als professioneel spreker zijn verhaal op het podium of via webinars kwijt aan wie het wil horen. Daar geniet hij van en beseft dat de kans dat hij als ziende lezingen zou hebben gehouden erg klein is.

“Vóór de diagnose dacht ik redelijk goed te kunnen zien, ik kon me met mijn ogen goed bewegen. Eigenlijk wist ik wel dat er iets aan de hand was, maar niet wat en ook niet beter. In de periode dat ik rijlessen nam, ging ik wel eens met mijn vader ‘joyriden’ in het donker, zodat ik kon leren rijden in het donker. Ik belandde ineens op fietspaden. Dat begrepen we niet en het maakte mij onzeker. De oogziekte die ik heb begint echter altijd met een soort nachtblindheid, maar dat bleek pas achteraf. Ik was als 12-jarige jongen ook clubkampioen tennis, tot ik later de bal en zelfs het servicevak niet meer kon zien. Op een gegeven moment kreeg ik commentaar van anderen op mijn gedrag. In mijn studententijd kreeg ik het advies mijn ogen te laten nakijken en een vriend ried mij aan mijn ogen te laten laseren, net zoals zijn ouders.”

Joost heeft dan al wel een bril, maar zowel de opticien als de oogarts kunnen niet diep genoeg in zijn ogen kijken. Ze stellen hem enigszins gerust door te zeggen dat zijn ogen weliswaar niet perfect zijn, maar goed genoeg om in de maatschappij te kunnen functioneren. Dat denkt hij zelf ook. Als Joost in een vrij donkere kamer zit kan hij de geblokte letters op het contrastrijke beeldscherm aardig zien. Zonlicht van buitenaf en de afwisseling tussen licht en donker vertellen een heel ander verhaal. Als Joost 26 jaar is gaat hij naar het ziekenhuis, waar ze voor het eerst goed onderzoek doen. De diagnose: Retinitis Pigmentosa, een vaak progressieve oogziekte, met een grote kans dat het gezichtsvermogen steeds verder verslechtert en uiteindelijk blindheid volgt.

Artiest zonder ogen

Je zou zeggen dat dan je wereld instort. “Dat viel mee. Ik voelde en kreeg eindelijk door dat niet alles dat fout was gegaan aan mij lag. Het leven was door mijn oogafwijking niet altijd even makkelijk en nu kon ik eindelijk een soort van aanwijzen waarom ik ben zoals ik ben. Dat klinkt interessant en heftig, maar ik ervoer op dat moment nog niet echt de consequenties. Mijn leven ging gewoon door, hoewel ik langzaamaan besefte dat ik op een gegeven moment mijn rijbewijs zou moeten inleveren en niet meer mijn favoriete sporten zou kunnen beoefenen”, zegt Joost terwijl hij mij recht in de ogen kijkt. Hij vindt het lastig dat niet te doen.

“Ik probeer een clubkampioen communiceren als een ziende te zijn, zodat er toch een soort connectie is. Daarin ben ik als artiest zonder ogen inmiddels verdomd handig.” De weg van kijken naar een gezichtsvermogen van 0,8 procent is een moeilijke, maar niet onoverwinbaar. Acceptatie, doorzettingsvermogen. Daar draait het om. “Ik liep na de diagnose wat gespannen rond, terwijl ik steeds slechter zag. Wel kon ik nu ik wist wat ik had meer uitleggen en duidelijkheid ge- ven aan mensen, assertiever zijn over mezelf. Dat was op zich goed, maar vermengde zich met ontkenning en frustratie. Ik bleef in de horeca werken, bediende gasten en probeer- de dat zo goed mogelijk doen met de hotel- schoolachtergrond die ik had. Helaas lukte het niet meer de snelheid en het overzicht te behouden die mijn collega’s wel hadden, wat lastig was voor iemand die zo ambitieus is als ik.” Als je niet weet waarom iets niet lukt, is dat vervelend. Wanneer je dat wel weet, accepteer je er niet naar en ga je door met wat je doet, legt Joost uit.

Tot zijn 28ste jaar blijft hij vol in de horeca. “Op een gegeven moment werd echter voor mij beslist dat ik moest stoppen. Ik was heel goed met mensen, maar niet snel genoeg. Misschien dachten ze wel dat ik laks en niet scherp was, want volgens mij wisten ze heel weinig over mijn ogen. Uiteindelijk ging ik op zoek naar coaching om uit te vinden wat ik wel zou kunnen doen met weinig zicht en werd ik vrijwilliger bij de Bart de Graaff Foundation om me zonder te veel druk weer te kunnen opwerken naar een nieuwe baan. Ik wilde het gevoel krijgen dat ik weer mee- deed in de maatschappij. Dat lukte niet, doordat ik weer probeerde te doen wat van mij werd gevraagd zonder na te denken of ik dat wel kon en of het goed voor mij was. Doordat het verloop van mijn oogziekte on- duidelijk was, wist ik niet goed hoe ik voor mezelf moest zorgen. Het had, ook al door- dat het niet elke dag slechter ging, te maken met ontkenning. Wat moest ik met al die onduidelijkheid in mijn leven?”

Het duurt even vooraleer Joost Rigter echt beseft dat er iets moet veranderen. Een psychologe bij Koninklijke Visio, het expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen, vertelt hem dat hij moet revalideren om te kunnen accepteren wat hij heeft, duidelijkheid te krijgen en te kijken naar de toekomst. Joost is dan 33. Hij is dan intern bij Visio Revalidatie & Advies Het Loo Erf in Apeldoorn en alleen in de weekeinden in zijn pas gekochte huis. “Ik kreeg weer rust. Ze haalden het tempo uit mij en hielpen mij dat vervolgens weer op te bouwen naar de Joost die ik nu ben.”

Veranderen van organisaties

Als hij als 34-jarige met dan nog twee procent zicht uit de revalidatie komt ervaart Joost dat als het moment waarin hij weer helemaal vol in de wereld staat en zich afvraagt wat hij verder kan gaan doen. “Ik had nu wat bagage, wist hoe ik e-mails moest openen en opslaan, blind kon typen en met mijn stem computers kon besturen. Elke keer als ik een woord typ en vervolgens een spatie hoor ik dat woord. Daardoor kan ik een mailtje niet alleen ‘lezen’, maar ook beantwoorden.” Het is typerend voor hoe je kunt omgaan met verandering. Waar kwam het idee vandaan daarover lezingen te houden? Joost: “Het bijzondere is dat iemand vrij snel na mijn revalidatie zei: ‘Joost, jij moet verhalen vertellen’. Dat klinkt mooi, maar ik vond dat ik niet zo’n goed verhaal had. Ik werd en was eigenlijk al blind. Hij zei: ‘Juist. Jouw energie, wie je bent en hoe je omgaat met jouw beperking vormen samen een mooi verhaal, dat je ook kunt leggen op de verandering van organisaties. Vertel die ondernemers maar hoe je kracht kunt putten uit verandering, hoop kunt houden en met een positieve blik kunt kijken naar mogelijkheden zonder mensen te vertellen wat ze moeten doen. Vanuit jouw perspectief!’.

Achteraf was die periode een geweldige en tegelijk spannende en soms enge tijd. Ik was bang te falen en dat mensen mij zouden loslaten.” Dat duurt niet zo lang. “Je moet je erin verdiepen, maar als je dicht bij jezelf blijft en het een goed en authentiek verhaal is, weten veel mensen al snel een verbinding te maken tussen de verandering die ik doormaak en die van henzelf. De verhalen die ik het leukst vind zijn die welke niet alleen gaan over business, maar ook over mensen. Doordat ik het publiek letterlijk meeneem in het donker (ze krijgen een blinddoek voor om te ervaren wat ze nog wel kunnen met hun andere zin- tuigen), is het niet alleen een droog verhaal over verandering, maar vooral over wat het met je doet.”

Door het zintuig zien uit te schakelen gaan mensen naar binnen kijken.

De eerste keer dat hij dit experiment uitvoert knipt Joost zelf blinddoeken van stof die hij op de Albert Cuyp heeft gekocht. “Vanuit mijn onzekerheid dacht ik dat niemand erop zat te wachten, maar het bleek al snel dat de combinatie van even net als ik in het donker zijn en mijn verhaal de zaal in zijn greep hield. Ik voelde de reactie op het moment dat interactie ontstond, bijvoorbeeld wanneer ik aan de zaal dingen vroeg. Mensen stelden zich ook kwetsbaar op. Doordat ze in het donker zaten durfden ze zich te openen.”

Als Joost begint met verhalen vertellen draait hij proef voor zo’n veertig vrienden. Hij vindt het spannend en in het begin een beetje eng. Al vrij snel spreekt hij voor bedrijven en bijvoorbeeld driehonderd politiemensen. “Ik dacht dat ze me meteen zouden opvegen, maar toen ik de stilte ervoer nadat ik was begonnen met het vertellen van mijn verhaal, wist ik dat ik dit over de hele wereld zou kunnen blijven doen.” Eigenlijk komt er op dat moment een droom van Joost uit. Al zijn hele leven vindt hij vertellen en het delen van belevenissen leuk.

Acceptatie en onafhankelijkheid

Alles is nu bij elkaar gekomen. Zijn vriendin en hij hebben een tof klein mannetje. Nadat hij zijn baan verliest zit Joost een tijdje in de WAO en leeft hij onder bijstandsniveau en moet hij zeer creatief zijn. Hij krijgt steun van zijn ouders, maar kan niet meekomen met zijn vrienden ‘die in een andere flow zitten’. “Ik leerde in die tijd opnieuw lezen en schrijven, terwijl zij bij wijze van spreken hun tweede nieuwe auto kochten of leaseden.”

Een van de onderwerpen tijdens zijn lezingen en webinars is acceptatie. “Accepteren viel mij erg mee. Ik gunde iedereen alles. Ergens was ik onzeker, maar toch gelukkig met mezelf. Hoewel, soms was ik heel verdrietig, doordat ik niet altijd kon doen wat ik wilde. In de kroeg voelde ik me het beste. Daar kon ik mezelf zijn, mijn interesse tonen in andere mensen en hen op hun gemak stellen. Ook in mijn werk was ik goed op het moment dat het over mensen ging.” Nu is zijn leven niet minder, maar anders mooi. Hij staat in zijn kracht, spreekt en heeft drie bedrijven.

“Toen ik uit mijn uitkering kwam en weer middelen had, begon mijn leven weer. Ik kon weer mensen mee uit eten nemen.” Joost wil doorgeven hoe belangrijk onafhankelijkheid is voor mensen en bedrijven. In 2012 richt hij een sociale onderneming op, The Chairmen at Work (in dit geval te vertalen met De Stoelenmensen op het werk), die diensten aanbiedt op het gebied van vitaliteit. “Stoelmassages en sportmassages hebben we een tijdlang minder kunnen geven op de werkvloer, omdat fysiek weinig mensen in de bedrijven aanwezig zijn. Mindfulness, ‘office gym’ en voedingspsychologie bieden we online via webinars aan. Ons platform geeft deze visueel beperkte professionals de mogelijkheid deel te nemen aan het arbeidsproces, waardoor ze hun onafhankelijkheid kunnen vergroten. Wij doen de acquisitie voor hen en regelen alles dat door hun beperking lastiger is.”

De weg van kijken naar een gezichtsvermogen van 0,8 procent is een moeilijke, maar niet onoverwinbaar.

Joost heeft twee mensen in dienst die dat managen en ervoor zorgen dat deze gemeenschap, ook nu veel bedrijven langere tijd gesloten of gedeeltelijk open zijn, blijft bestaan.” Hij voelt zich verantwoordelijk voor zijn twintig masseurs, die lange tijd thuis hebben gezeten. “Tijdens corona zaten wij natuurlijk wel in de hoek waar de klappen vielen. Hetzelfde geldt voor mijn restaurant, Bar Wisse aan de Linnaeusstraat 1a in Amsterdam.”

Verhaal relevanter dan ooit

“Ik heb het idee dat mijn verhaal nu relevanter is dan ooit. Het liefst spreek ik voor zalen, maar ook tijdens webinars wil ik optimisme uitstralen. Dat is belangrijk en omdat te kunnen zorg ik ervoor dat ik gezond leef, fit en sterk ben, waardoor er meer uit mijn handen komt. Ik geef ook door dat het altijd goed is te kijken naar mogelijkheden die er wél zijn. Door mijn toehoorders mee te nemen in mijn wereld door het zintuig zien bij hen weg te nemen kunnen ze ervaren wat het is even naar binnen in plaats van naar buiten, naar de oppervlakte, te kijken. Dan krijgen ze hoop ik op een rijtje hoe ze in hun vel zitten, of ze kwetsbaar zijn en dat mogen uiten, wat ze kunnen veranderen, wat hun comfortzone is, waar ze uit willen stappen en hoe het zit met hun energie en positiviteit.”

“Er gebeurt veel in zo’n uur. Als mensen het voor zichzelf op een rijtje hebben, geldt dat ook voor hun werk en kunnen ze beter bepalen of ze op de goede weg zijn en wat hun doelen zijn. Wie durft te kijken naar zijn of haar beperking, zal ervaren dat die vaak een hulpmiddel is om in je kracht te komen. Wanneer ikzelf was blijven zien, had ik een misschien ook een restaurant gehad, maar zou ik waarschijnlijk niet zoveel mensen hebben toegesproken en minder reizen hebben gemaakt. Nu vertel ik mijn verhaal over de hele wereld en heb ik in Canada, Amerika, Engeland, Italië, Duitsland, Zwitserland, Tsjechië, Bangkok, Spanje, Portugal en andere landen veel mooie ontmoetingen gehad.” Joosts schoenen staan ongetwijfeld alweer naar buiten gericht, want wie niet kan zien, kan wel voelen dat elk land een andere sfeer en schoonheid heeft.

Bron: ACADEMY Magazine 2021