This site requires JavaScript to render the code.

Need to know how to enable JavaScript? Go here.

Speakers

Niemand zou iemand anders nodig moeten hebben om een gezicht te hebben

Prinses Laurentien van Oranje zet zich in voor dialoog en gelijkwaardigheid. ‘Gezien de urgentie moet het snel gebeuren, maar toch bereik je die gelijkwaardigheid alleen stap voor stap’.

Prinses Laurentien van Oranje-Nassau

Sociaal ondernemer | Oprichtster Missing Chapter Foundation en Number 5 Foundation

“Als mensen zijn we aan het veranderen, en dat moet ook, want het is belangrijk dat we in deze tijd weer dichter bij onszelf en elkaar komen. Ik heb nu vaak het gevoel dat we heel hard naar een plek lopen waar niemand wil zijn. Er zijn vast allerlei wetenschappers die zeggen dat veranderen reuze ingewikkeld is, maar als je dat maar vaak genoeg zegt, wordt dat de werkelijkheid. Kinderen hebben geen moeite om te veranderen; misschien moeten we daar iets meer een voorbeeld aan nemen. Ik hoop heel erg dat we aan de vooravond staan van een nieuw tijdperk, waarin we weer meer een nieuwsgierige en empathische houding naar elkaar gaan aannemen. Maar daar zijn we nog niet.”

“Er worden bijvoorbeeld nog altijd heel veel plannen bedacht over mensen in de samenleving. Vaak wordt de stap overgeslagen om eerst in gesprek te gaan met de mensen die de echte kennis en ervaring hebben. Dat zorgt er weer voor dat er met hele verkeerde aannames plannen worden gemaakt en veel oplossingen als gevolg daarvan mislukken.”

Onderstroom

“Neem mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Het is niet genoeg om te bedenken dat ze naar een taalcursus moeten gaan. Want als je echt luistert naar wat hen tegenhoudt, kom je erachter dat hun probleem in essentie niet alleen over de taal gaat, maar veel meer over het gevoel niet gehoord te worden in onze samenleving, weinig zelfvertrouwen hebben, bang zijn om hulp te vragen en angst voor instellingen. Als je dát snapt, ontwikkel je initiatieven vanuit die onderstroom en niet enkel vanuit het aanbod van een taalcursus.

De laatste tijd denk ik steeds vaker aan de bekende uitspraak van Johan Cruijff: ‘Je ziet het pas als je het doorhebt’

Als je een probleem wil oplossen, moet je het bij de bron aanpakken en niet aan het uiteinde van de stroom. En dingen bij de bron aanpakken kun je alleen maar doen door echt te luisteren naar wat er speelt en door dialoog waarin alle perspectieven gelijkwaardig zijn. Als je een vraagstuk bij de bron niet goed definieert, zullen de stappen die volgen het steeds net níet zijn.

Het kenmerk van een goede dialoog is dat je de tijd neemt om het standpunt van anderen te ontrafelen, te onderzoeken en jezelf toe te staan verward te zijn door de nieuwe inzichten die je hoort. Door echt open te staan voor de perspectieven en ervaringen van anderen ontstaat er, als door een soort magie, een nieuw gedeeld beeld van de werkelijkheid. Het vraagt wel een principiële bescheidenheid om toe te geven dat je niet het hele beeld van de werkelijkheid hebt. Zo is de logica van een systeem heel anders dan de logica vanuit de mens.”

Rustig in je hoofd

“Het gaat erom dat je een gelijkwaardige ruimte creëert voor iedereen en de juiste signalen opvangt. Dat houdt ook in: voorbij de woorden luisteren en stilstaan bij wat niet gezegd wordt. Dat is alleen maar mogelijk als je rustig bent in je hoofd, anders hoor je niet wat er wordt gezegd en waar de verbanden liggen.

Zo kom je er bijvoorbeeld achter dat ouders en kinderen die zijn gedupeerd in de kinderopvangtoeslagaffaire niet alleen slachtoffers, maar in de eerste plaats mede-burgers zijn. Krachtige, hardwerkende mensen die immens onrecht is aangedaan. Zorgmedewerkers, ambtenaren, vrachtwagenchauffeurs, om maar een aantal beroepen te noemen. Die waardigheid is hen ontnomen. Maar daar kom je alleen achter als je oprechte interesse hebt: ‘Wie ben jíj? Wat drijft jou?’, en daarna pas: ‘Wat is er allemaal gebeurd en wat heb je nu nodig om je leven weer te kunnen oppakken?’

Het is mooi om bijvoorbeeld in Almere te zien dat dat bewustzijn nu echt is doorgedrongen binnen de gemeente. Ik mag daar een kleine bijdrage aan leveren door de dialoog te faciliteren, waarin de krachtige gedupeerde moeders een gelijkwaardige positie beginnen te krijgen. Gezien de urgentie moet het snel gebeuren, maar toch bereik je die gelijkwaardigheid alleen stap voor stap.”

Omgaan met weerstand

“Als je naar de kern van een probleem wil gaan moet je niet bang zijn dat het gaat schuren en dat er weerstand komt. Sterker nog, zo kom je dichter bij de overtuigingen en belangen van mensen. Ik wil de patronen die daar in het denken opgesloten zitten ontdekken, om zo bij de bron tot verandering te komen. En dan dus weer durven stil te staan om te kijken: wat is hier echt aan de hand. Niet meteen in actie schieten vanuit een logica.

Die ‘vertraging om te versnellen’ voelt vaak dubbel: veel vraagstukken zijn urgent om op te lossen maar vragen om een systemische benadering. Onze actiebereidheid is een kwaliteit van Nederland: we stropen de mouwen op en gaan aan het werk. Maar daar zit ook een keerzijde aan, namelijk het gevaar dat men in echt complexe vraagstukken te snel met de verkeerde dingen aan de slag gaat. De laatste tijd denk ik steeds vaker aan de bekende uitspraak van Johan Cruijff: ‘Je ziet het pas als je het doorhebt.’ Dat is echt zo. Pas als je echt ziet wat het probleem is en waar het om gaat, is het moment daar om in actie te komen.

Onlangs kreeg ik een belangrijk inzicht in een gesprek met jongeren, waar ik tegelijk een beetje van schrok. Voor mij – en ik denk voor veel mensen van mijn generatie – is het ijkpunt voor democratie een gevoel van gezamenlijkheid. Die jongeren zeiden echter: ‘Democratie is dat ík mijn stem mag laten klinken. Dat ík mag zijn wie ik ben.’ Het is belangrijk om dat sentiment serieus te nemen. Want als de ’ik’ het uitgangspunt en je oriëntatiepunt is, kijk je anders naar vertegenwoordiging van je stemgeluid en gezamenlijkheid. Die grondhouding van mensen constateren, ontrafelen en erkennen – zonder verder waardeoordeel – is zo belangrijk als je de vraag wilt beantwoorden hoe we onze samenleving goed met elkaar kunnen organiseren. Om gezamenlijkheid te bereiken moet je echt zorgen dat meerdere groepen elkaar weer gaan ontmoeten.”

Dichter bij mezelf

“Ook om te ontdekken wie je zelf bent en wie je wil zijn is ruimte nodig in je hoofd. Dat is niet iets dat je bedenkt, maar wat gaandeweg ontstaat. Inmiddels weet ik dat ik alleen maar kan leven vanuit bepaalde morele keuzes. Je geweten zorgt ervoor dat je die niet kan negeren. Uiteindelijk gaat het om onze bereidheid om zo diep en zuiver mogelijk in onszelf te kijken wat er nodig is en de vraag te stellen: wat staat ons te doen?

Het geeft veel kracht om getrouwd te zijn met iemand met een heel zuiver kompas. Op het moment dat bij mij de onzekerheid toeslaat, kan ik dat bij hem toetsen. En andersom. We steunen elkaar in wat we doen en zullen ook altijd eerlijk zijn in onze feedback. Ik voel wel dat ik leef in een fase waarin ik voor mijn gevoel heel erg ben wie ik ben. Je kunt het wel of niet leuk vinden, maar dit is het. Dat is echt een zoektocht geweest.

In het werk dat ik doe is het dagelijks een grote verwondering over al die verschillende perspectieven op de werkelijkheid die mensen erop nahouden. Misschien helpt mijn eigen onzekerheid me om meer vragen dan antwoorden te hebben. Mijn vader zegt altijd tegen mij: ‘Je bent in feite altijd onzeker gebleven, maar dat heeft je nooit in de weg gestaan om zeker te zijn van wat je moet doen.’ En toen ik vijftig jaar werd, zei hij: ‘Je hebt altijd op het snijvlak geleefd van wagen en slagen.’ Ik denk dat daar wat in zit.

Ik voel me bevoorrecht om met zovele verschillende mensen een vertrouwensband te hebben opgebouwd: mensen die dakloos zijn, die moeite hebben met lezen en schrijven, kinderen en jongeren, mensen die door het systeem zijn vermorzeld of in armoede leven. Hun blik op de samenleving is vaak zo zuiver en helder, vaak helaas zo ontstaan door intens negatieve ervaringen. Ik ontmoet ook vele mensen binnen de systemen die vanuit een autonome blik naar vraagstukken te kijken. Die autonomie vraagt een bepaalde moed. Al die gesprekken en contacten houden mij scherp en ja, maken me nederig. Ik vind het echt vreselijk als mensen soms zeggen: ‘U geeft ons een gezicht.’ Niemand zou iemand anders nodig moeten hebben om een gezicht te hebben’.”

Bron: ACADEMY® Magazine 2022-2023

Prinses Laurentien van Oranje-Nassau

Sociaal ondernemer | Oprichtster Missing Chapter Foundation en Number 5 Foundation

In 2017 startte prinses Laurentien samen met haar man de Number 5 Foundation: een onafhankelijke...

Offerte opvragen Bekijk het profiel