Festivalbezoekers leren alles over het samenlevingscontract

In de gemeente Oost Gelre spreekt hij tussen het muziek- en motorgeweld door over het samenlevingscontract. Lekker boeien, zou je zeggen, maar prof. Bernard Schols weet het zo te brengen dat zijn toehoorders het nooit meer vergeten.

“In Nederland bestaat officieel een wederzijdse zorgplicht. Dat betekent dat iedereen moet meebetalen aan de kosten van de huishouding. Tijdens de Zwarte Cross gaan er heel wat kratjes Grolsch door. Dan slaat het aan als je de samenwonende festivalbezoekers meegeeft dat ze bij de notaris moeten verklaren dat ze aan dat kratje meebetalen. Wanneer hij die zin opneemt in het samenlevingscontract is dat voldoende om ervoor te zorgen dat ze geen 40 procent erfbelasting hoeven betalen bij het overlijden van de partner en zelfs recht hebben op de vrijstelling van 6,5 ton die ook geldt voor gehuwden. Dat kratje vergeten ze nooit meer. Die verklaring kan tonnen opleveren, dus ik wil nooit meer horen dat 500 euro voor de notaris duur is”, zegt Bernard. “Pas was er iemand die dat zinnetje over het meebetalen aan de huishoudkosten van de huishouding er niet had instaan. Hij was over de datum (43 jaar), maar dacht een jubeltonnetje van zijn ouders te kunnen krijgen omdat hij een jongere partner had. De belastinginspecteur miste dat ene zinnetje en die jubelton ging niet door.”

Bernard Schols is altijd extreem onder de indruk geweest van de erfrecht- en belastingregels als zodanig, maar is nu op het punt gekomen dat het voor hem niet meer alleen gaat om een juridische techniek. “Alles rondom schenken en ervan gaat gewoon over het leven. De mooiste dingen gebeuren bij leven als je ervan geniet. Zoals bijvoorbeeld kinderen en kleinkinderen wat geven voordat je doodgaat. Het is mooi hen bij leven te zien genieten, bijvoorbeeld van de computer die ze zelf niet hadden kunnen kopen, daarom het ik de spreuk ‘schenken is erven zonder te sterven’ bedacht.”

Nadenkend: “Eigenlijk is de dood een hoogtepunt, de stok achter de deur van een gelukkig leven, want ze laat je nadenken of je niet alles uit het leven moet halen voordat je je laatste adem uitblaast (misschien niet alles, want je hebt nog wat geld over dat je niet hebt opgemaakt en dat alsnog naar de nabestaanden gaat).” In de finale fase, de afwikkeling, van de inmiddels weer afgeschafte jubelton kun je nu het eerste deel van 50.000 euro nog schenken en volgend jaar het restant, zelfs op je sterfbed. Dat soort fiscale prikkels, met name de vrijstellinkjes, kan heel wat opleveren en zijn ook nodig om mensen aan de gang te krijgen en een testament op te laten maken. Ik heb er in elk geval veel lol aan om het te vertellen en er ook een goed gevoel bij.”

Nieuw: het levenstestament

Een testament geldt als je geen boe of bah meer kunt zeggen, omdat je overleden bent, een levenstestament stel je op wanneer je nog bij zinnen bent voor het geval je ‘niet volledig overlijdt, de dingen wat moeilijker kunt of er geestelijk niet meer bent’. “Je kunt dan niet alleen nog zelf naar de plaatjes luisteren die ze op je begrafenis gaan draaien, maar ook op je sterfbed het jubeltonnetje uitdelen. We hoeven je niet wakker te maken, als alles al klaarligt in de vorm van dat getekende levenstestament. Dus ook als je op dat moment niet meer bij zinnen bent.”

In zijn boek ‘Voorkom ruzie bij de kist’ geeft Bernard Schols het voorbeeld van Angelique die in haar levenstestament heeft opgenomen dat bewind, mentorschap of curatele niet behoeven te worden aangevraagd. ‘Angelique vindt de rechter aan haar kant, omdat een levenstestament expliciet als doel heeft zelf te bepalen wie jou mag vertegenwoordigen’. Zij wijst haar twee jongste kinderen aan. De oudste zoon krijgt nul op het rekest als hij de rechter vraagt een externe bewindvoerder aan te stellen, omdat de verstandelijk vermogens van zijn moeder achteruit gaan. “Een levenstestament is een soort volmacht, waardoor je belangrijke beslissingen naar voren haalt als het nog kan.” Een wilsbeschikking geldt niet meer als je dementeert. Een levenstestament is precies het omgekeerde en blijft geldig. “Dat is een hele nieuwe cultuur, maar pas wel op voor misbruik.”

Testament toont wie je bent

“Toon mij je testament en ik vertel u wie u bent. Besef dat testamenten er niet zijn voor jezelf, maar voor de mensen wier leven doorgaat. Veel mensen willen er niet over praten en niet te lang nadenken of het niet asociaal is dat ze geen testament hebben. Ze hebben wel een brandverzekering, want dan zijn ze er zelf misschien nog, maar geen brandverzekering voor aan het einde van hun leven.

We kloten wat dat betreft maar wat aan, maar moeten het uiteindelijk niet verkloten. In de laatste fase kun je nog dingen rechtzetten. In de internationale succesbelastingregels en het internationale erfrecht zijn verbeteringen, maar of je je kind mag onterven is overal anders. De tendens is dat je daarmee steeds verder kunt gaan. Een van de redenen is dat ook de gemeenschapszin verandert. Mensen zijn minder vaak lid van een bepaalde groep en individueler dan vroeger.”

Daar komt bij dat er steeds meer echtscheidingen zijn, één partner gedurende het ganse leven is zeldzamer geworden, en dat er steeds meer wordt onterfd en uitgesloten. De schoonzoonclausule is daarvan een voorbeeld, maar je kunt ook verdergaan. In Nederland kun je eigenlijk je eigen kinderen niet helemaal onterven, maar – zo schrijft Bernard in zijn boek – ‘wie veroordeeld is voor een misdrijf jegens de overledene, waar in theorie een gevangenisstraf op staat van tenminste vier jaar, is onwaardig om te erven’.” Het erfrecht dateert uit 1838, maar is in 2003 gemoderniseerd. Erfrecht gaat langzaam. Dat (nog immer geldige) oude testament weerspiegelt niet een cultuur die mensen onterft. Sinds 2010, dankzij een uitzending van ‘Radar’, dringt langzaam door dat een modern testament wel toestaat een kind te onterven, maar dat die wel recht houdt op zijn legitieme portie – de erfrechtelijke vergoeding in geld die een onterfd kind kan claimen op de nalatenschap.

Wie er alles over wil weten zou naast ‘Ruzie bij de kist – 101 spraakmakende erfrechtelijke kwesties en fiscale tips’ ook ‘Voorkom ruzie in bed – 101 juridische tips en relatieprikkels’ moeten lezen. Beide boekjes met een fijnproevers- en een inspiratieregister en achterin veel informatie over wetten en regels die van pas kan komen. Ook in het tweede boek vele voorbeelden in de vorm van met humor opgeschreven korte verhalen, die duidelijk maken waarover het gaat. Wie een of beide boekjes leest heeft de relatief beperkte investering er zo uit!

Bron: ACADEMY® Magazine 2022-2023