Hoe bereiden we ons voor op een leven in de toekomst?

Robots nemen onze herhalende en voorspellende taken over en kunstmatige intelligentie zorgt voor razendsnelle beslissingen. Dit leidt tot meer welvaart, een betere gezondheid, een hogere winstgevendheid, een efficiënter leven, een betere aarde en nog veel meer. Maar hoe gaan we dat allemaal organiseren en hoe bepalen we met elkaar waar we de grenzen trekken?

Tijdens zijn keynotes reis je met trendwatcher, futurist en ‘thought leader’ Richard van Hooijdonk mee door de toekomst van verschillende sectoren – met een flinke dosis inspiratie, een beetje humor en vooral heel veel aandacht voor technologie en innovatie. In alle keynotes komen de reeds genoemde zaken als ethiek, onderwijs, ‘mindset’, leiderschap en organisatie uitvoerig aan bod.

Welke ontwikkelingen kunnen we verwachten?

Nu de technologische ontwikkelingen sneller gaan dan ooit kunnen we ervan uitgaan dat straks nog meer herhalende en voorspelbare taken door machines overgenomen zullen worden. Denk aan sectoren als de logistiek, productie, mobiliteit, retail en de ‘supply chain’. Fabrieken worden slim, landbouwakkers maken plaats voor ‘smart greenhouses’ en pakketten worden door drones bezorgd. Met de enorme datastromen uit miljoenen sensoren in camera’s, voertuigen, gebouwen en allerlei machines kunnen slimme algoritmen razendsnel accurate beslissingen nemen. En zij kunnen dat beter dan mensen.

Ook het menselijk lichaam krijgt steeds meer met technologie te maken. Denk bijvoorbeeld aan 3D-geprinte organen, nanorobots die ziekten opsporen of bionische ogen die blinden weer laten zien. Maar ook chipimplantaten in onze hersenen, waarmee we protheses kunnen aansturen of ons geheugen kunnen uitbreiden. Tegelijkertijd krijgen robots juist steeds meer menselijke eigenschappen, kunnen ze stukje bij beetje steeds meer autonoom functioneren en ontstaan nieuwe relatievormen tussen mens en machine. In de toekomst gaan we bovendien in toenemende mate gebruik maken van nieuwe, duurzame energiebronnen om onze impact op het milieu te verminderen, reizen we wellicht vliegend naar ons werk en ontdekken we nieuwe plekken om te wonen – wie weet zelfs in de ruimte!

Hoe zit het met de ethische kant van technologische vooruitgang?

Geavanceerde technologieën – zoals neurotechnologie, kunstmatige intelligentie en genetische manipulatie met CRISPR/cas9 – grijpen in de toekomst nóg sneller, nóg directer en nóg invasiever in op ons leven. Wat betekent dit straks allemaal voor ons als mensen, maar ook voor de maatschappij en de wereld? Technologie helpt ons met het bereiken van onze doelen – denk aan gezondheid, welvaart, comfort, gemak en geluk – maar het is ook van belang dat we afspraken met elkaar maken over regelgeving en grenzen.

Wat doen we wel en wat doen we niet? Schuift technologische vooruitgang de menselijke waarden opzij? Wat is ethisch verantwoord? Worden wij er gelukkig van als robots over 30 jaar 80 procent van ons werk hebben overgenomen en wij een onvoorwaardelijk basisinkomen krijgen, maar geen baan meer hebben? Waar halen wij dan voldoening uit? Wat gebeurt er naarmate mens en technologie steeds meer met elkaar verweven raken? Hoe weten we hoe technologie uiteindelijk (echt) wordt gebruikt en wat de mogelijk schadelijke effecten zijn? Gaat technologie onze definities van leven en dood en van bewustzijn uiteindelijk veranderen?

Om antwoorden te vinden op de ethische vraagstukken rondom de huidige en toekomstige technologische ontwikkelingen is het belangrijk om ons ook in de psychologie, antropologie en sociologie te verdiepen. Omdat het onze kinderen zijn die in de toekomst belangrijke beslissingen gaan nemen, ligt hier een belangrijke taak voor de onderwijssector.

Onderwijs als sleutel tot de toekomst

Onze kinderen leren nu voor banen die straks niet meer bestaan. Honderden soorten banen – van boekhouder, metselaar en advocaat tot brandweerman, chirurg en notaris – gaan verdwijnen of volledig veranderen. Als je met technologie kunt voorspellen en voorkomen, hoe ziet in de toekomst de functie van een arts en een ziekenhuis er dan bijvoorbeeld uit? Doordat in de toekomst veel banen verdwijnen, maar ook nieuwe ontstaan, en doordat vakopleidingen en universitaire studies niet aansluiten op de toekomstige praktijk, is het aanpassen van het curriculum en programma’s niet alleen cruciaal, maar vooral ook zeer urgent. En dit vergt niet alleen investeringen door de overheid maar bovenal een heldere koers. Richting bepalen voor het onderwijs van de toekomst doen we namelijk voor de volgende generaties en de generaties na hen.

‘Mindset’ als voorwaarde voor verandering

Door de snelle ontwikkeling van technologie, veranderende markten en de gevolgen voor ons werk en de samenleving is het onvermijdelijk dat in de toekomst van ons gevraagd wordt met deze veranderingen mee te schakelen. Wat in tijden van crisis nodig is om te slagen zijn zeer gemotiveerde mensen en verantwoordelijke, gedreven oplossers – gepassioneerde, nieuwsgierige mensen die openstaan voor het onbekende en bereid zijn om daar meer over te weten te komen. Om veranderingen te omarmen is een ‘growth-mindset’ – meer dan ooit tevoren – van cruciaal belang. De ‘mindset’ is de sleutel tot het loslaten van het oude en het omarmen van het nieuwe, maar ook tot actie ondernemen, nieuwe prioriteiten stellen en verschillende belangrijke doelstellingen meer focus geven. De grote vraag is alleen: (hoe) kunnen we onze eigen ‘mindset’ (en die van anderen) veranderen? Mensen motiveren de juiste ‘mindset’ te omarmen begint onder andere bij toekomstgerichte leiders die hun medewerkers niet alleen het goede voorbeeld geven, maar hen ook ‘empoweren’ en betrekken.

Onze kinderen leren nu voor banen die straks niet meer bestaan

Leiderschap en de organisatie van de toekomst

Omdat de wereld razendsnel verandert, evolueert ook de manier van leidinggeven. We vragen meer van onze medewerkers en teams en zij verwachten meer van hun leiders. Om voorbereid te zijn op de toekomst moeten we ecosystemen ontwikkelen en samenwerken met (inter)nationale talenten en specialisten. Onze manier van leidinggeven wordt ook beïnvloed door het feit dat we, vooral als gevolg van de pandemie, steeds vaker op verschillende plekken werken. In de wereld van morgen hebben we ‘servant leaders’ nodig. Dienende leiders die inspireren en de weg wijzen. Leiders die risico’s nemen, anderen voor het gezamenlijke doel kunnen enthousiasmeren en dit doel met onwrikbaar doorzettingsvermogen weten te realiseren. Leiders die de creativiteit en motivatie van hun medewerkers kunnen stimuleren in een open wereld waar delen en samenwerking de basis vormen voor succes.

Er zijn diverse andere leiderschapsvaardigheden die steeds belangrijker worden in de toekomst. Denk daarbij aan ‘voorspellend’ vermogen – de vaardigheid om potentiële toekomstscenario’s te visualiseren en daarin mogelijkheden en kansen te ontdekken. Een kristalheldere visie voor de toekomst fungeert als drijfveer voor plannen en acties in het heden. Samenwerkend leiderschap is nog zo’n belangrijke vaardigheid en omvat het doorbreken van silo’s en het leiden van horizontale teams. Ook ‘storytelling-skills’ zijn onmisbaar voor de leider van de toekomst. Verhalen gebruik je om te inspireren, vertrouwen op te bouwen, conflicten op te lossen en een duidelijke richting te bepalen, wat vooral van belang is wanneer een organisatie worstelt met moeilijke tijden en verandering.

De toekomst is inspirerend. En omdat we er allemaal mee te maken hebben ook voor iedereen relevant en voor organisaties van het allergrootste belang. Inspiratie zorgt voor een ‘mindset’ die nodig is om stappen te zetten in een onzekere toekomst waar tegelijkertijd veel kansen te vinden zijn. Zodat we met elkaar sneller kunnen bewegen naar de wereld van morgen, die dichterbij is dan je denkt.

Bron: ACADEMY Magazine 2021-2022