Resultaat vraagt om ambitieuze financiers (en toezichthouders)

Bestuurders (directeuren) zie je nog weleens worstelen met hun toezichthouders. Niet publiekelijk, dat zou een kiss-of-death zijn. Maar entre nous hebben bestuurders het er wel over. Nogal eens ziet men hun toezichthouders als lastig, kritisch. Als remmers. Het zijn vaak beginnende bestuurders die hiermee worstelen. En de wat meer onstuimige types.

Er is een afrekencultuur ontstaan in het openbaar bestuur, zo concludeert Frank de Grave in zijn boek 'Grote Jongen Zijn'. Maar dat geldt ook voor het maatschappelijk middenveld, meent Marc van den Tweel. En dat leidt tot terughoudendheid. Men vreest de publieke afstraffing. Een verontrustend oordeel: want waren we als bestuurders in het (semi-)publieke domein niet ooit begonnen, omdat we ergens in geloven, iets voor elkaar willen krijgen? 

We werken in Nederland minder, maar efficiënter, zeggen de cijfers. En ons opleidingsniveau is een van de hoogste ter wereld. Marc van den Tweel zet er zijn vraagtekens bij. We zijn onze internationale toppositie kwijtgeraakt. Welke gevolgen heeft dat voor onze sector?

In onderzoeken wordt vooral de rol van grote bedrijven bij de financiering van goede doelen en andere maatschappelijke organisaties uitgelicht. De rol en positie van het midden- en kleinbedrijf (mkb) komen amper aan bod. En dat is raar, want het mkb speelt een wezenlijke rol in de samenleving. Sportverenigingen, dierenambulances, hospices, voedselbanken, ziekenhuizen en al-dan-niet-lokale goede doelen worden ruimhartig ondersteund. Met geld, zeker, maar ook met diensten, handjes, denkkracht en producten. De werkelijke impact hiervan zien we in geen enkel onderzoek terug.

Of je nu het Financieele Dagblad openslaat of vakbladen over management of marketing: het gaat over Big Data. Welhaast een toverwoord, een buzzword, waar bestuurders zich in móeten verdiepen. Het elektronisch verzamelen, opslaan, uitwisselen, verwerken en interpreteren van gegevens is data science geworden. En bovenal een belangrijk instrument voor onderzoek en marketing. En steeds-en-steeds meer óók instrument voor besluitvorming. Geen bestuurder kan er meer omheen; dit is onderdeel van het bestuurlijk ambacht aan het worden (of al geworden). Initiatieven zoals Singularity University laten zien wat er nu en straks (al) kan en wat u en ik moeten gaan bijleren.

In 1993 deed het Nederlands Christelijk Werkgeversverbond (nu VNO NCW) onderzoek naar de beroepsachtergrond van politici. De titel van het boekwerkje dat daarover verscheen, was eigenlijk ook gelijk de conclusie: Een democratie van ambtenaren en leraren. Het feit dat weinig volksvertegenwoordigers uit het bedrijfsleven afkomstig waren, leidde met enige regelmaat tot het luiden van de noodklok door ondernemersorganisaties. Overigens zonder dat dit veel effect had of dat men er zélf actief wat mee ging doen.

Het is het laatste oerbos van Europa en beroemd onder natuurliefhebbers uit de hele wereld: Białowieża in Polen. Een biodiversiteitsparadijs met 1.200 plantensoorten, bevers, de grootste populatie van de Europese bizon (de wisent), wolven, lynxen, edelherten en bijzondere vogelsoorten. Dit bos wordt, ondanks druk van internationale instanties en deskundigen, in razend tempo gekapt (de overheid is verleid door de financiële winst op korte termijn). Wat wél zou helpen in Polen, is publieke tegendruk. Die is in Polen echter té marginaal om van betekenis te kunnen zijn. De Civil Society is onvoldoende ontwikkeld. Goede Doelen hebben te weinig leden en mobilisatiekracht. De kap gaat derhalve door…

‘Goede doelen moeten beter samenwerken.’ ‘Goede doelen moeten niet concurreren.’ ‘Er zijn te veel goede doelen die hetzelfde nastreven.’ Dit zijn statements die zo’n beetje de communis opinio in ons land zijn. Begrijpelijk. Toch? Er is immers alle reden om de wenkbrauwen te fronsen, als even googlen je leert dat er meer dan dertig goede doelen zijn die zich richten op kankerbestrijding. Als je verder graaft, zie je echter ook de voordelen van deze ogenschijnlijke fragmentatie. Alpe d’HuZes en Pink Ribbon hebben bijvoorbeeld, in het afgelopen decennium, de awareness en publieke betrokkenheid rond kanker enorm vergroot (en dat is dan nog een understatement) en daarmee de sleeping beauty KWF Kankerbestrijding wakker gekust.

Dames en heren bestuurders, het is voor sommigen onder u teleurstellend: maar leiderschap is aan tijd en plaats gebonden. We zijn allen passanten[1]; een tijd(je) van betekenis voor de prachtige organisatie waar we voor werken, we doen wat nodig is, dienen de missie, zijn er met onze specifieke vaardigheden op het juiste moment in de ontwikkeling van een organisatie en op een gegeven moment is de chemie uitgewerkt en wordt het tijd om te gaan. Daar is niets mis mee.

Deze Tweels Tweak is een Pleidooi voor provincialisme. Provincialisme, omdat er buiten de Randstad ook nieuwe ontwikkelingen zijn (ja, écht), omdat het een goede contramal is voor hetgeen er elders in het land gebeurt, maar óók omdat er nog een zekere nuchterheid regeert: feiten onderzoeken, alvorens ze ‘algemeen verbindend te verklaren’.