‘Ontslag kan uiteindelijk een cadeautje zijn’

Minchenu Maduro is sinds haar jeugd gefascineerd door mensen en hun gedrag. Als pedagoog, coach en dramadocent traint ze professionals in zorg, hulpverlening, politie, justitie en onderwijs in het omgaan met moeilijke groepen, waarbij ze haar werk en ervaringen met gevangenen vaak als metafoor gebruikt. Ook tijdens lezingen. Onder het motto ‘Ontwapen een ander door jezelf te ontwapenen’, geeft ze leidinggevenden uit het bedrijfsleven een duwtje in de rug. Ze inspireert werknemers weer met frisse moed aan de slag te gaan, zodat ze productief zijn en blijven, maar legt ook uit waarom een reorganisatie voor degenen die het betreft niet altijd negatief is en zelfs – soms na een periode van rouw om het verlies van een baan – een cadeautje kan zijn.

Ze is geboren op Curaçao en naar Nederland gekomen toen haar vader ging studeren aan de Hogere Zeevaartschool in Den Helder. “Ik ben best streng opgevoed en mocht na vijf uur ‘s middags, behalve als ik moest trainen voor het voetbal, niet naar buiten. In plaats daarvan gingen mijn vriendin Ikram en ik – 12, 13 jaar oud – in de gang zitten en het gedrag van mensen analyseren. We probeerden altijd te achterhalen waarom ze zich op een bepaalde manier gedroegen en wat hen motiveerde. Soms werden we daar onzeker van, omdat we niet alle antwoorden hadden.

In het meiden- en jongensvoetbalteam ( waar we stiekem gingen kijken) waren groepsdynamische processen aan de gang. Het was één grote ervaring, waardoor ik heel goed heb leren verklaren wat er met mensen, alleen of in groepen, gebeurt wanneer situaties veranderen”, legt Minchenu Maduro uit. “We staan allemaal in relatie tot anderen. Dat gaat veel dieper dan wij beseffen. Soms reageren we niet eens op wat iemand zegt, maar op het gevoel dat je erbij krijgt. Als voor de ander dan alleen de inhoud telt ontstaat al snel een meningsverschil.”

“We staan allemaal in relatie tot anderen. Dat gaat veel dieper dan wij beseffen.”

Minchenu is een in alle opzichten kleurrijke, vrolijke en open vrouw, wier gefascineerdheid met de gelaagdheid van mensen, maar ook met de overeenkomsten en verschillen tussen hen, aanstekelijk werkt. In principe is iedereen uniek en toch hetzelfde. “Behoeften en levensthema’s verschillen niet zoveel, hoewel dat vaak is verhuld en bijvoorbeeld afhangt van sociale status.” De hoogste energie die mensen kunnen hebben en voelen is liefde.

“Als ik een lezing houd of dagvoorzitter ben probeer ik mijn hart open te stellen en het publiek te voeden met mijn liefde. In de basis hoop ik hen daardoor een veilig en goed gevoel te geven en hun positieve energie te voelen.” Minchenu beseft dat toehoorders in de zaal haar snel scannen om te bepalen of ze al dan niet gaan luisteren. “Als mijn energie open, puur en dus onvervalst is, geloof ik dat die zeker bij hen binnenkomt, of ze dat willen of niet. Sommigen kunnen de inhoud van wat ik zeg niets vinden, maar wanneer ik een paar mensen kan raken en zij de connectie maken ontstaat een collectief. Dat is bijzonder.

Elke keer is het super spannend of die verbinding tot stand komt. Vaak wel en dan ga ik echt op vleugels na een presentatie naar huis.” Even later zegt ze: “Mensen willen graag dat anderen op een bepaalde manier over hen denken, maar het is niet belangrijk of ze je aardig vinden. Het is allemaal een staat van zijn, wat betekent dat je je ego moet afpellen en kwetsbaar moet durven zijn. Dat is best moeilijk als je altijd hebt geleerd allerlei dingen te doen om jezelf bepaald gedrag aan te leren.”

Figuurlijke tralies

Minchenu’s lezing ‘Ontwapen een ander door jezelf te ontwapenen’ gaat over de figuurlijke tralies waarachter we ons als mensen verschuilen. “Ik werk ook in een gevangenis. Achter letterlijke tralies leer ik veel over menselijk gedrag. Gedetineerden hebben vrijwel niets te verliezen, wat aan de ene kant leidt tot puur gedrag. Tegelijk zie je dat er soms maar een dun laagje beschaving over de mens zit. Ik zie ook dat weinig mensen met heel veel plezier naar hun werk gaan, omdat ze er kennelijk geen voldoening aan beleven. Ze kiezen voor de schijnveiligheid van inkomen, waardoor ze achter figuurlijke tralies zitten en de jaren aftellen tot ze ‘vrijkomen’ en bijvoorbeeld met pensioen kunnen. Mensen die echt passie hebben voor hun werk denken daar niet eens aan, die zijn meer in het moment.

Mijn lezingen gaan daarover, maar ik zeg dat niet zo expliciet als nu. Onze hersenen zijn namelijk zo ingesteld dat ze ons willen beschermen, waardoor informatie die echt anders is dan ze gewend zijn ervoor kan zorgen dat ze in de ‘vechten of vluchten’-modus gaan staan. Dat wil je niet”, lacht Minchenu. “Om de boodschap goed te laten overkomen moet ik die veiligheid blijven creëren. Daarom gebruik ik een metafoor over een jongeman die vastzit. Zijn waargebeurde verhaal krijgt aan het einde een bijzondere wending. Het raakt iedereen zo, dat ze als ze na mijn lezing huiswaarts gaan, de gedachte hebben dat het onmogelijke mogelijke kan worden door gewoon te zijn en niet per se wat te willen doen.”

Ook werknemers willen gezien worden

Erkenning is wat eigenlijk iedereen wil, al is het maar in de vorm van negatieve aandacht. Opstandige en ontevreden werknemers zijn minder actief. Daarmee geven ze onbewust aan dat ze er zijn en het productieproces – in dit geval negatief – kunnen beïnvloeden, omdat ze het gevoel hebben dat niemand hen ziet. “Iedereen is van invloed en door elkaar te zien en op te merken verfijnen onderlinge relaties. Dingen die wat minder zijn, zoals boosheid en irritatie, horen en dan gewoon bij. Wanneer je daar samen uitkomt, net als in persoonlijke relaties, is het alsof je nog dichter bij elkaar bent gekomen.”

Minchenu’s tip is te proberen de intenties die iemand heeft voor ogen te houden en niet meteen geïrriteerd te reageren. Compassie en verbinden vormen de beste manier om samen een goed product te leveren, ook als het eens tegenzit. Vaak reageren mensen volgens haar zoals ze doen, doordat ze constant bezig zijn zichzelf te beschermen uit angst gekwetst te worden.

“Ze moeten weten dat tegenover angst vertrouwen staat. Ga er vanuit dat niemand jou iets naars wil aandoen. Een idealistische gedachte misschien, want er zijn mensen die wel slechte intenties hebben. Dat is echter een minderheid, die jouw energie niet waard is. Jij hebt de regie over jouw energie en die kun je maar een keer uitgeven. Doe dat dan op een positieve manier, bijvoorbeeld aan dankbaarheid en goede intenties. Dat heeft een positieve wisselwerking op jouw gevoel en kan angels uit een conflict halen voordat het escaleert.”

Anders zijn is vaak een blokkade

Mensen die voelen dat ze anders zijn ervaren dat vaak als een blokkade die verbinden in de weg staat. “Angst is een slechte raadgever, maar mensen laten zich erdoor regeren omdat ze niet willen toegeven bang te zijn. Onbekend maakt onbemind, maar het is de kunst dat onbekende bekend en dus bemind te maken. Het kan al helpen een klein beetje uit je comfortzone te stappen door bijvoorbeeld mensen die je tegenkomt op straat te groeten. Op Curaçao is dat heel gebruikelijk, maar hier zijn het zeker in de steden niet gewend. En als iemand niet terug groet moet je dat bij diegene laten.

Als een opdrachtgever wil dat ik een lezing geef over hoe mensen zich tegenover elkaar gedragen en welke consequenties dat kan hebben, geef ik vaak een voorbeeld over een situatie waarin ik het zelf ook niet goed deed. Ik vond het bijvoorbeeld vreemd dat een mevrouw naast mij in het vliegtuig zich ergerde aan de man voor haar die zijn stoel zover naar achteren deed dat zij er last van hart.

Ze keek om zich heen, zocht medestanders en vertelde haar echtgenoot, die achter haar zat, hoe belachelijk ze het vond. De man om wie het ging sprak ze echter niet aan. Daar had ik een mening over, maar toen de vrouw voor mij ook haar stoel erg ver naar achteren zette vertoonde ik hetzelfde gedrag. Pas toen ik mij daarvan bewust werd sprak ik haar aan.” Om te doorbreken dat we elkaar blijven kopiëren en vaak hetzelfde reageren moeten we ons daarvan volgens Minchenu eerst bewust worden. “Probeer niet te oordelen, ga naar de essentie en wees actief. Het is wat het is.”

Gevangenis als metafoor

Minchenu Maduro werkt met gevangenen. Mensen met maximale gedragsproblemen, van wie je niet weet hoe ze reageren als zij zenuwachtig zijn. Misschien wel agressief. “Ik heb in gevangenissen theaterstukken mogen produceren, regisseren en presenteren en gemerkt dat het zelfvertrouwen van gedetineerden als zij op het podium staan een enorme oppepper krijgt. Daar doe ik het voor. De weg er naartoe is echter niet makkelijk en die gebruik ik dan als metafoor, die CEO’s en leidinggevenden kan helpen bij het uitvoeren van reorganisatieprocessen, die uiteindelijk moeten leiden tot een gestroomlijnde bedrijfsvoering en een goede verhouding tussen de leiding en de mensen op de vloer. Daar te komen is dus best lastig.”

“Wees een origineel exemplaar van jezelf in plaats van de kopie van een ander.”

Minchenu houdt haar toehoorders voor dat medewerkers, ook degenen die door de reorganisatie weg moeten en begrijpelijk met veel boosheid zitten, net als die gevangenen een oppepper kunnen ervaren. “Soms kan het een cadeau zijn als je wordt weggestuurd. Eerst moet je door een rouwproces en voel je je afgewezen. Afwijzing zit hetzelfde deel van de hersenen als fysieke pijn en doet dus echt zeer. Daarna zul je merken dat uit zwarte modder een lotus kan bloeien.

Die lotus ben jij, want jouw talent en vaardigheden neem je mee. Bij elke crisis in jouw leven gebeurt een wonder. Het Japanse woord voor crisis bestaat uit twee karakters. Het ene staat voor gevaar, het andere voor kansen. Dat is precies wat ik bedoel”, zegt ze, terwijl ze benadrukt dat ze niet alleen positieve boodschappen doorgeeft, omdat mensen dan kunnen denken dat zij hen niet serieus neemt.

Dankbaarheid helpt

“Ik probeer mee te geven dat ontslagen medewerkers kunnen aarden om van daaruit te ontdekken dat zij voor veel bedrijven toegevoegde waarde hebben. Ik help hen de gedachte los te laten dat ze niets waard zijn en dat ze in gesprek moeten gaan met hun innerlijke stem die dat maar blijft roepen. Dat kritische geluid is het kind in hen dat heel primair boos reageert op afwijzing.” Volgens Minchenu blijft het kind in ons heel sterk, vooral op emotioneel gebied. “Het kan zijn dat het ruimte nodig heeft. Ga op een bankje zitten, loop door de natuur en haal de druk van je hersenen.

In ruimte en tijd ontstaan ideeën en besef je dat er nieuwe kansen komen als je ergens weggaat. Hoe naar het ook is wat je hebt meegemaakt, houd dagelijks bij waarvoor je dankbaar bent. Daarmee train je je brein positiever te denken. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Daarom gebruik ik vaak metaforen of krijgen mensen wat mee. Een steentje of schelpje ter herinnering aan wat ik heb verteld. Dat werkt.” Als ik haar kleurrijke Amsterdamse ontvangstkamer verlaat moet ik eens denken aan een uitspraak die ik heb gezien op Minchenu’s website: ‘Wees een origineel exemplaar van jezelf in plaats van de kopie van een ander’. Zij is wie en wat ze preekt. Dat zou iedereen moeten doen.

Tekst: Jacques Geluk