De wereldwijde impact van Silicon Valley

Eva de Valk kan urenlang praten over Silicon Valley en de cultuur, de mentaliteit die de technologische versnelling ondersteunt. Ze heeft er gewoond, bedrijven en start-ups bezocht, beginnende ondernemers en CEO’s geïnterviewd en conferenties bijgewoond in een periode dat media Silicon Valley nog vereenzelvigden met een stel nerds. Eva is terug in Nederland en de invloed van Silicon Valley is wereldwijd enorm gegroeid. Een inspiratiebron voor Nederlandse ondernemers, die weten dat verandering nodig is.

In 2012 kreeg mijn man, die ingenieur is, de mogelijkheid als onderzoeker naar de Stanford Universiteit in Californië te gaan en ben ik gaan kijken of het interessant zou zijn mee te gaan.” Journalist Eva de Valk schrijft dan al geruime tijd over technologie voor NRC Handelsblad. Ze ontdekt dat er nog helemaal geen collega’s zitten en wordt algemeen correspondent aan de Amerikaanse westkust, met grote belangstelling voor Silicon Valley. “Ik had het rijk alleen. Mensen begrepen Silicon Valley in die tijd niet zo goed.

Voormalige Amerika-correspondenten vroegen wat ik daar wilde gaan doen. ‘Er zitten wat nerds’, zeiden ze, maar juist in die periode werd steeds duidelijker dat de techbedrijven daar echt invloed hebben. Wereldwijd. Het was echt een coole periode om er te zijn en dat mee te maken. Als ik vijf jaar eerder was gegaan had ik vooral voor computerbladen moeten schrijven, nu was een veel breder publiek geïnteresseerd.”

Eva en haar man zijn, na een verblijf van 2,5 jaar, alweer enkele jaren terug. Ze kan door de in en rond Silicon Valley opgedane ervaringen, goed beoordelen wat de verschillen zijn tussen de ondernemersmentaliteit daar en in Nederland. Ze constateert dat de discussie hier goed op gang is gekomen en grote bedrijven bezig zijn met innovatie, maar dat het raamwerk, de bedrijfscultuur, heel anders is.

“Het zal tientallen jaren duren voordat bedrijven zo innovatief en op technologie ingericht zijn – en beschikken over de financieringsmogelijkheden die dat ondersteunen – dat het ontstaan van nieuwe Google’s ook in Nederland mogelijk is. Dat kost tijd, maar er is wel enorm veel vraag naar die ontwikkeling.

”Soms groeit een start-up uit tot een wereldspeler.”

Bij grote Nederlandse bedrijven is het kwartje al gevallen. Ze zijn zich ervan bewust dat de verandering noodzakelijk is, maar weten niet hoe. Ze kunnen zich door Sillicon Valley laten inspireren en van wat daar gebeurt leren. Bijvoorbeeld door broedplaatsen voor start-ups te creëren en overnames te doen, maar moeten ook beseffen dat ze al bedrijfscultuur hebben en iets moeten met die erfenis. Het bedrijf kán niet in één keer veranderen. dat hoeft ook niet, het gaat meestal om een deel van de organisatie.’’

Blauwdruk bestaat niet

Ze vertelt en schrijft veel en enthousiast over wat we wel en niet van Sillicon Valley kunnen leren. Er bestaat geen blauwdruk. Dat is maar goed ook. Als precies vaststaat hoe het klassieke bedrijfsleven veranderingen moet vormgeven, kan dat de doodsteek voor de creativiteit zijn die aan dat proces ten grondslag moet liggen. “Het gaat erom dat zij hun organisatie zo herstructureren dat ze in de toekomst een betekenisvolle rol kunnen spelen. Daarbij is bedrijfscultuur net zo belangrijk als technologie, want de mentaliteit die zich vertaalt in de visie en de strategie van de raad van bestuur bepaalt of medewerkers begrijpen waar het over gaat en hoe ze zich opstellen.”

De snelle opkomst van technologie betekent niet dat er in het bedrijfsleven geen ruimte meer is voor vaste banen, denkt Eva. “De mentaliteit verandert wel. Een negen tot vijf-baan voor de komende veertig jaar, elke dag van negen tot vijf, gaat niet meer gebeuren. De stabiliteit van een vaste baan blijft. Dat zie je ook bij veel grote techbedrijven in Silicon Valley, zoals Facebook en Google.

Werknemers krijgen bestaanszekerheid en goede arbeidsvoorwaarden, maar binnen hun baan ook veel vrijheid die ze moeten omarmen. Met steeds hetzelfde blijven doen redden ze het niet. Ze moeten zich voortdurend blijven vernieuwen, als ondernemers binnen de onderneming.” Ook Nederlandse CEO’s moeten een dergelijke flexibiliteit in hun organisatie inbouwen. Dat betekent loslaten en het overhevelen van verantwoordelijkheden naar degenen die het werk uitvoeren.

In de Californische Bay Area komt die cultuur van zelf ondernemen bijvoorbeeld duidelijk naar voren. “Dat heeft te maken met de arbeidswetgeving én de opkomst van financieringsmogelijkheden. De invloed van durfkapitalisten is gigantisch. Zonder hen zou het niet lukken en daarom gebeurt het hier niet.

Nederlanders zien niet altijd waar nieuwe dingen voor nodig zijn en durven dan niet te investeren. Je kunt risico’s zien of potentiële voordelen. Een drone die autonoom pakketjes aflevert is, mede vanwege juridische complicaties, niet zo snel in steden te vinden, maar wie kansen ziet op het dunbevolkte platteland en de gok waagt kan er wellicht veel succes mee boeken. In Amerika is men daartoe sneller bereid.

”We moeten het Amerikaanse model niet één-op-één overnemen

Uitdaging

In Sillicon Valley is veel aandacht voor een specifieke vorm van ondernemerschap, waarbij grote risico’s worden genomen, vertelt Eva. “Bij ons is dat anders. Wie is afgestudeerd krijgt meteen de vraag of hij of zij al een baan heeft. Wanneer dat niet zo is, of iemand voor zichzelf wil beginnen, is het ‘o, o, o’. Als het dan niet meteen goed gaat zeggen ze dat je normaal moet doen.” Dat heeft te maken met een mentaliteit die nog niet voldoende is veranderd. Eva ziet dat als een uitdaging.

“Amerikanen willen iets maken en gaan na een faillissement gewoon door. Dat is aanstekelijk, maar tegelijk is het daar bikkelhard. Daarom heb ik tijdens mijn verblijf in Californië ook gemerkt hoe Nederlands ik ben. Hier zeg ik dat mensen niet zo moeten piepen en dat het best wat harder mag, daar heb ik gezien dat het ontbreken van een vangnet kan leiden tot ethisch onverantwoorde situaties. We moeten het Amerikaanse model dus niet één-op-één overnemen.”

Metafoor

Zowel het ‘corporate’ bedrijfsleven als Nederlandse Start-ups kunnen baat hebben bij het lezen van Eva’s boek ‘Silicon Valley‘. Waar de toekomst wordt gemaakt’. Ze legt daarin uit hoe het geografische tuinbouwgebied ten zuiden van San Francisco is uitgegroeid tot een vruchtbare broedplaats voor high tech-ondernemingen, die met technologie elk probleem denken te kunnen oplossen. Aan de hand van vier thema’s vertelt ze hoe de bedrijven in deze techstreek groot zijn geworden.

‘Nerds’ gaat over de opkomst van de Stanford Universiteit, waar bètatalent de campus bevolkt. In ‘Hippies’ verbindt ze de cultuur van drugs, muziek en vrije liefde met de uitvinding van de pc. ‘Ondernemers’ behandelt de financiering van high-tech-bedrijven en ‘visionairs’ komen aan het woord in het laatste thema. “Wij hebben eerst anderhalf jaar in San Francisco gewoond, voordat we naar Palo Alto in het centrum van de vallei (op tien minuten lopen van Mark Zuckerberg) zijn verhuisd.

Tegenwoordig zitten er echter zoveel techbedrijven in San Francisco, dat men ook de stad tot Silicon Valley rekent. Sterker nog, de naam heeft niet langer alleen betrekking op het geografische gebied, maar is nu ook een metafoor voor een specifieke bedrijfscultuur. Die kenmerkt zich door een sterk geloof in technologie, een specifieke, op snelle groei gerichte vorm van ondernemerschap en de ambitie de wereld ten positieve te veranderen – ‘to make a dent in the universe’, zoals Steve Jobs het verwoordde.”

Smartphone

Voor een lange tijd is wat in Silicon Valley gebeurt, vooral interessant voor nerds. Maar inmiddels raakt de technologie uit dit gebied vrijwel iedereen. Een cruciaal moment in deze ontwikkeling is de introductie van de smartphone in 2007. Iedereen kan zich er nu een voorstelling van maken. “Opeens merk je dat je er dagelijks uren mee bezig bent. Dan wil je begrijpen wat het is en welke mechanismen en bedrijven erachter zitten.”

In 2013 werkt Eva mee aan een ‘De wereld draait door’-documentaire over Silicon Valley. Die uitzending brengt veel teweeg bij het grote publiek. “Dat was een kantelpunt. Bij mijn terugkomst vroegen mensen zich eerst af waarom wij niet zo’n technologische broedplaats hebben, nu willen ze weten of de high tech-bedrijven niet te groot zijn en wat we er tegen kunnen doen. De impact van smartphone en technologie op ons leven is immers nog nooit zo groot geweest en neemt alleen maar toe. Zelfs als je het niet wilt is het moeilijk je eraan te ontworstelen. Individueel én als maatschappij.

De laatste jaren is een kritische discussie ontstaan, gevoed door de onthullingen van Edward Snowden over grootschalige afluisterpraktijken en de impact van filterbubbels, nepnieuws en de mogelijkheid grote groepen mensen op grote schaal te manipuleren. De wereldwijde invloed van Silicon Valley wordt – terecht – steeds kritischer bekeken.”

Donald Trump

We praten nog even na, bijvoorbeeld over de verhouding van de high tech-industrie met Donald Trump. Zijn immigratiebeleid gaat linea recta in tegen de belangen van Silicon Valley, omdat het de komst van buitenlands toptalent belemmert.

Tegelijk zijn vooral beursgenoteerde ondernemingen blij met zijn pro-bedrijvenkoers, die miljarden extra winst zal opleveren. “De belangen zijn enorm, wat de verhouding tussen Silicon Valley en Washington extra interessant maakt, zeker omdat Trump een ongeleid projectiel is en ineens weer wat anders kan roepen.”

We hebben het ook over het feit dat de macht van grote spelers, zoals Google, Facebook, Apple en Amazon, de laatste jaren sterk is toegenomen. “Deze bedrijven roepen wel dat nieuwe start-ups hun grootste bedreiging vormen en dat concurrentie één klik weg is, maar intussen…” Het speelveld is erg veranderd. “Grote bedrijven, die allemaal als start-up zijn begonnen en weten wat daarbij komt kijken, roepen dat de concurrentie één klik weg is, maar nemen intussen concurrenten over. Hun macht is zorgwekkend en kansen voor nieuwe bedrijven verminderen daardoor. Dat betekent niet dat er geen plaats meer is voor nieuwkomers.

Er zijn nog steeds bedrijven als Snapchat die in korte tijd groot worden en grote overnamevoorstellen afslaan, maar het zijn uitzonderingen. Gelukkig zijn er altijd starters die het blijven proberen. Daar is de hele cultuur op ingericht. Zelf iets beginnen is tof en soms groeit zo’n start-up uit tot een wereldspeler.”